BRONZ BÜST- Bu büst, British, Museum'da (Londra) bulunmaktadır. Bir tanrıçayı tasvir eden bu eser Satala şehrinde (Sadak köyünde) bulunmuştur. Asırlarca süren tahribe rağmen, Sadak köyünde zaman zaman gayet kıymetli eserlerin halen ortaya çıkısı buranın tarihi zenginliğini ortaya koymaktadır. Ne yazık ki bunlar değerlendirilmeden kaybolmaktadır. Hayli yoksul olan bugünün Satala'sında bu meşhur büst ile mukayese edilebilecek bir eser görülmediğinden olsa gerek, büstün Küçük Asya'nın (Anadolu'nun) bir mabedinden buraya getirildiği düşünülür. Fakat Satala, tıpkı Lidya'daki Satala'da olduğu gibi, Artemis ya da Afrodit kültü diye vasıflandıran eski bir Anaeitis kültünün yeridir. Tanrıça Artemis-Aneaitis adıyla anılır ki bunlardan birincisi onun karakteriyle bagdaşan Grek kaynaklı ikincisi belki İran kaynaklıdır.
... Söz konusu olan tanrıça büstünün, ince çekiciliği hakkında Newton, 10 Nisan 1873 tarihli Times'daki bir mektubunda bahseder. O zamanlar eser, Alessandro Castellani'ye aitti. Newton'a göre bu baş, Phidias devrinde Grek bronz sanatının tek örneğidir. British Museum'un eski yetkililerinin bu büst hakkında methiyeleri bugün biraz abartılmış görülür. Fakat bugün bu eserin Praxiteles'in Afrodit'inin bir kopyası olduğu söylenmekle beraber bronzun meydana getirdiği tip itibariyle büstün (M.O.) V.yy.'a ait olması daha doğrudur. Gerçekte biraz konturlu, kudretli bir tertip ile bu büstde Praxiteles'den eser yoktur. Yalnız eser (M.O.) IV. yy. başlarından olup (M.O.) V. yy. ustalarından ilham almıştır. Bu başla birlikte bir kumaş kıvrımı tutan kırık bir sol elde bulunmustur. Fakat ip uçları Rayet'in hipotezini doğrulamağa yetmez. Ona göre Sadak'ta bulunan bu baş, bronzdan yapılmış bir Afrodit'den kalmış olmalıdır. Fakat mevcut parça katiyetle Afrodit'e benzemeyip ondan başka özellikler gösterir. İki dalgalı sağ alın üzerinde serbest bırakılmış, saçlar bir bant ile sıkıştırılmıştır. Bantın üzerinde şüphesiz altından olan süslemelerin izi farkedilmektedir. Oldukça iri olan gözler, cam veya emayebir madde ile doluydu. Burun kuvvetli dudaklar hafifçe aralık, fakat ciddi çene enerjiktir. Yanakların kıvrımı haşindir. Böylece burada orijinal bir çalışma ortaya koyulmaktadır ve eser bir kopyadan uzaktır.O halde yüksek kaliteye sahip olup bir Grek eseridir ve (M.O.) IV. yüzyılın ilk yarısından kalan bu büst Eriza (Erzincan) da Anaitis mabedinden kalmıştır .
