Gümüşhane’ye yeni atanan Milli Eğitim Müdürümüz Sayın Galip GÜLMEZ’in sözlü talimatıyla bazı okullarımızda “Blok Ders” uygulamasının başlatıldığını öğrendik.
Bazı velilerin sohbet maksatlı olarak basın mensuplarına konuyu intikal ettirmeleri üzerine uygulamadan bizim de haberimiz oldu.
Aldığımız duyumlara göre merkez ilçe ilköğretim okullarından Gazipaşa İlköğretim Okulu, Atatürk İlköğretim Okulu ve Aysın Rafet Ataç İlköğretim Okulu’nda, ortaöğretim kurumlarından ise Gümüşhane Anadolu Lisesi, Harşit Lisesi, Kanuni Ticaret Meslek Lisesi ve Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi’nde blok ders uygulamasına 6 Şubat 2011 tarihinden itibaren başlandığını öğrendik. Bu okullardan bazılarında ise program ayarlaması nedeniyle uygulama 13 Şubat 2012 pazartesi günü başlatılmıştır.
Blok ders nedir? Yararlı mıdır, zararlı mıdır? Mevzuattaki yeri nedir? Türkiye’deki uygulamaları nasıldır? Konularını ne öğrenci velilerinin, ne de öğrenci ve öğretmenlerin tam olarak bilmesi mümkün değildir. Çünkü özellikle Gümüşhane’de bu uygulama daha önce olmadığı için ne getirip ne götüreceğinin şimdiden bilinmesi pek de mümkün değildir.
Adı geçen okullarımızda “blok ders” uygulamasının başladığını duyduğumda, bir eski milli eğitim yöneticisi olarak bu konunun bazı özelliklerini hem sayın velilerimizle, hem de milli eğitim camiasıyla paylaşmak istedim.
Öncelikle belirtmekte yarar gördüğüm hususu şudur: Milli Eğitim Müdürlüğü görevine yeni atanan Sayın Galip GÜLMEZ’in enerjik yapısıyla Gümüşhane eğitimine yararlı olacak çalışmaları düşündüğünü ve bunları uygulamaya koyma kararlılığında olduğunu görmek bizi memnun etmiştir. Almış olduğu bu kararın da Gümüşhane için hayırlı olmasını dilerken, bu konuda karar alıcılara ve uygulayıcılara yararlı olacağını düşündüğüm bazı mülahazalarımı bu vesile ile belirtmek istiyorum.
* * *
Birbirini takip eden iki ders saatinin birleştirilmesine “blok ders” denilmektedir. Bu uygulama, bazen bir öğretmenin bir sınıfta ard arda gelen iki ders saatinin birleştirilmesiyle uygulandığı gibi, bazen de iki ayrı öğretmenin aynı sınıfta ard arda gelen ders saatlerinin birleştirilmesiyle de uygulanabilmektedir. Yani iki ayrı ders saatinin arasındaki teneffüs kaldırılmış olmaktadır. Normal dersin süresi ilköğretim okullarında 40 dakika iken iki ders saatinin birleştirilmesiyle oluşan blok ders saati süresi 80 dakika olmaktadır. Ortaöğretim kurumlarında ise, ders saati süresi 45 dakika iken, blok uygulamalarda süre 90 dakikayı bulmaktadır.
Blok uygulamanın ilk akla getirdiği rahatlık; sabah derslerin başlama saatinin biraz daha geç oluşu veya akşamları dağılmanın biraz daha erken olmasıdır. Ayrıca azalan teneffüslerin sürelerinin de biraz daha uzamasıdır.
“Blok ders” uygulaması Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 9. Maddesinde şu şekilde tanımlanmaktadır: “(Değişik:RG-02/05/2006-26156) Bir ders saati süresi 40 dakikadır. Gerektiğinde dersin özelliği ve öğrenci düzeyi dikkate alınarak blok ders uygulaması yapılabilir. Okul yönetimince teneffüsler için en az 10 dakika zaman ayrılır. Beslenme yapılan teneffüsün süresi 20 dakikadır.”
Görüldüğü gibi, derslerle ilgili emredici hüküm cümlesi bir ders saatinin 40 dakika olmasıdır. Blok uygulama ise, hüküm cümlesi olarak yer almamakta, “dersin özelliği ve öğrenci düzeyi göz önüne alınarak gerektiğinde blok uygulama yapılabilirliği” nden bahsedilmektedir. Buradan şu sonucu çıkarmak da mümkündür; yönetmeliğin bu maddesine göre bir okulun tamamında ve bütün derslerinde blok uygulama yapılması diye bir zorunluluk yoktur. Bu olay bir gereklilik, yani bir sebebe bağlı kılınmıştır. Bu gereklilik, Van ilimizdeki gibi tabii bir afete maruz kalmak veya benzeri bir mücbir sebep v.b. gibi düşünülmelidir.
İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 9. Maddesi iyi tahlil edildiğinde; Gümüşhane ilinin eğitim kurumları alt yapısı ve öğretmen mevcudu bakımından Türkiye standartlarında olması nedeniyle ilköğretim okullarında blok uygulama genellemesinin gereğinin nereden çıktığı konusunun tatmin edici bir açıklamaya ihtiyacı olduğu görülecektir.
Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 7.maddesinde ise; “Ortaöğretim kurumlarında bir ders saati süresi 45 dakikadır. Ancak, ikili öğretim yapan ortaöğretim kurumlarında bu süre mevsimlere göre 40 dakika olarak da uygulanabilir. İki ders arasındaki dinlenme süresi ise en az 5 dakikadır. İkili öğretim yapan okul veya kurumlarda dersler blok olarak yapılabilir. Normal öğretim yapan okul veya kurumlarda ise haftalık ders saati sayısı 2 ve üzerinde olan dersler zümre öğretmenler kurulu kararı ve okul müdürünün onayıyla art arda konulabilir.”Denilmektedir.
Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nde blok ders uygulamasının nasıl yapılacağı ise çok açık belirtilmiştir. İkili öğretim yapan okul veya kurumlarda blok ders yapılabilirliği isteğe bırakılmıştır. Normal öğretim yapan okullarda ise, hiçbir şekilde blok ders uygulamasından söz edilmemektedir. Normal öğretim yapan okullarda ders saat sayısı 2 ve üzerinde olan dersler için “ard arda konulabilir.” İfadesini blok yapılabilir gibi anlamamak gerekir. Aynı dersin iki saatini haftalık ders çizelgesinde ard arda koymak ayrı bir olay, bunları blok yapmak daha ayrı bir olaydır.
* * *
“Blok ders” konusu ile ilgili olarak ilköğretim ve ortaöğretim kurumları yönetmeliklerindeki ilgili madde metinlerini aktardıktan sonra, gelelim işin diğer bir boyutuna.
“Blok ders” konusu ile ilgili olarak ilköğretim ve ortaöğretim kurumları yönetmeliklerindeki ilgili madde metinlerini aktardıktan sonra, gelelim işin diğer bir boyutuna.
Gümüşhane derslik sayısı, derslik başına düşen öğrenci sayısı, alt yapı mekân ve malzemelerindeki kalite ve standartlar bakımından Türkiye’nin en ideal illerinden biridir.
Standartlara uygun ideal mekânlarda; ideal ve standart eğitim yapılması gerekir.
Eğitim standartları veya idealitesinde “blok ders” diye bir kavram mevcut değildir. Bu kavram ancak gereklilik halinde kullanılabilecek bir argümandır.
Uzmanlar; ilköğretim öğrencileri için dersi dikkatle dinleme süresinin 15-17 dakika, ortaöğretimde ise bu sürenin 25-27 dakika olduğunu söylemektedirler.
Durum böyle olunca, 80 - 90 dakikalık bir blok ders süresince öğrencilerin derse ilgileri nasıl sağlanacaktır? Bu durum, “blok ders” olayının en tehlikeli boyutudur.
80 - 90 dakika boyunca sınıftan dışarıya çıkamayacak olan öğrenci ve öğretmenin pedagojik olarak sürekli verimi düşecektir.
Cep telefonuna 80 - 90 dakika boyunca bakmayan veya konuşmayan bir öğretmen düşünebilir misiniz? Eğer öğretmenlere cep telefonunu kapatma yasağı getirilirse o ayrı mesele. Ama, cep telefonu sesi kısık da olsa derste öğretmenin yayında bulunacaksa, hiçbir öğretmen 80 dakikayı beklemeden cep telefonuyla hem arama yapacak, hem de gelen çağrılara cevap verecektir. Bu durum ise, sınıf içi öğrenci konsantrasyonunu bozacağı gibi, ders verimini de düşürecektir.
Blok ders uygulamaları ile ilgili olarak özellikle üniversitelerin yaptığı bilimsel çalışmalardan yararlanılmalıdır. Pilot uygulamalarla nereye gidileceği pek de kestirilemeyen bir noktada bilimsel verilerden yaralanmak daha akılcı olur.
“Liselerde Blok Ders Uygulamasının İncelenmesi” başlığı altında, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nden Taha Yalar, Tuğba Yanpar Yelken’in yaptığı bir araştırma Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi’nde yayımlanmıştır. (T. Yalar & T. Yanpar Yelken / Eğitim Fakültesi Dergisi XXII (1), 2009, 263-278). Bu ve benzeri araştırmalar ilimiz için de ışık tutucu çalışmalardır.
* * *
Gümüşhane Milli Eğitim Müdürlüğü’nün, “blok ders” uygulaması çalışmasında niyetlerinin halis ve başarı artırma odaklı olduğu muhakkaktır. Ama, başarıya giden yolun yönetmelikleri iyi değerlendirmekten ve bilimsel verileri araştırmaktan geçtiği de bir vakıadır.
Pilot uygulaması yapılan bu çalışmanın ileride doğuracağı sıkıntılarının şimdiden bilimsel veriler ve bilgiler ışığında değerlendirilmesinin yararlı olacağını belirtmek istiyorum.
Evinde 10 dakika bir yerde oturamayan bir ilköğretim veya ortaöğretim öğrencisinin 80 - 90 dakika aynı sırada oturduğunu bir düşünün. 80- 90 dakikalık süre, yani bir blok saat süresi Gümüşhane -Trabzon arasındaki ulaşım süresi demektir. Bu süre içinde öğrencinin dört duvar arasına hapsedilmesi, bir kuru sırada veya sandalye üzerinde bir saati aşkın süre oturması fiziksel ve ruhsal gelişim açısından nasıl değerlendirilir?
İşin bir diğer tarafı da tek saatli derslerin blok olamayacağı gerçeğidir. Bunun uygulaması da şu şekilde yapılmaktadır. Tek saatli iki ayrı ders blok gibi düşünülmektedir. İlk 40 – 45 dakika bir ders, ikinci 40 - 45 dakika ise ikinci bir ders yapıldığından, öğrenciler teneffüse çıkmadan ders ortasında öğretmen değişmektedir. Bu durumun da yine öğrenci üzerinde bırakacağı etki iyi değerlendirilmelidir. Kendisi teneffüse çıkamıyor ama, öğretmenleri sınıf değiştirebiliyor, yani bir nevi teneffüs yapıyor.
Son söz olarak diyorum ki;
“Blok ders” uygulamasının eğer yararı olacaksa ve pedagojik bir sıkıntıya sebep olmadan öğrenci başarısını artıracaksa, mevzuata ters düşmemek kaydıyla devam etmesinde elbette bir sakınca olmayacaktır. Hatta bu konuda Milli Eğitim Bakanlığı’ndan gerekli müsaade de alınarak, mevzuatın engelleri de kaldırılabilir. Ama götürüsü, getirisinden fazla olacaksa, bir an önce bu uygulamanın sonlandırılmasında yarar vardır. Unutmamak gerekir ki, eğitim sektörü “deneme - yanılma metodunu” hiç kabul etmediği gibi, “riski” de hiç sevmez.
Güzel günler dileğiyle.