Türkiye’de yargı sisteminin en çok konuşulan konularından biri istinaf mahkemeleridir. Özellikle davaların uzun sürmesi, yerel mahkeme kararlarının yeniden incelenmesi ihtiyacı ve adaletin sağlıklı işlemesi açısından istinaf süreci oldukça önemlidir. Ancak pek çok kişi için “İstinaf nedir, nasıl işler ve hangi davalarda uygulanır?” soruları merak konusudur.
İSTİNAFIN TANIMI
İstinaf, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların hem maddi olay hem de hukuki yönden yeniden incelenmesi sürecidir. Yani taraflardan biri, yerel mahkemenin kararını yanlış buluyorsa dosyayı bölge adliye mahkemesine taşıyabilir.
İstinaf sistemi, 20 Temmuz 2016 tarihinde faaliyete geçmiştir ve adalet sisteminde “ikinci derece yargılama” olarak kabul edilmektedir. Bu sayede Yargıtay yalnızca içtihat mahkemesi olarak çalışmakta, her dosyayla uğraşmak zorunda kalmamaktadır.
İSTİNAF VE TEMYİZ ARASINDAKİ FARK
Toplumda istinaf ve temyiz sıklıkla karıştırılmaktadır. Ancak aralarında önemli farklar vardır:
- İstinaf: Hem maddi olay hem de hukuki yön yeniden incelenir. Yeni deliller toplanabilir.
- Temyiz: Yalnızca hukuki denetim yapılır. Yargıtay, yerel mahkemenin kararını hukuka uygunluk açısından inceler.
Bu açıdan istinaf, temyizden daha kapsamlı bir denetimdir.
HANGİ KARARLAR İSTİNAFA GİDER?
Her karar istinafa taşınamaz. Kanunda belirlenen sınırlamalar çerçevesinde istinaf yolu açıktır. Örneğin:
- Ceza davalarında, 2 yıl ve üzeri hapis cezaları istinafa tabidir.
- Hukuk davalarında, 5.500 TL’yi aşan kararlar istinafa götürülebilir.
- İş davaları, boşanma davaları, tazminat davaları gibi pek çok karar da istinafa konu olabilir.
Bu noktada, boşanma davası nasıl açılır? veya iş kazası geçiren işçinin hakları gibi makaleler de istinaf sürecinde tarafların haklarını doğrudan ilgilendiren davalar arasında yer almaktadır.
İSTİNAF SÜRECİ NASIL İŞLER? Yerel mahkeme kararının tebliğinden itibaren 2 hafta içinde istinaf başvurusu yapılmalıdır.
- Başvuru, kararın verildiği mahkemeye yapılır.
- Dosya, ilgili bölge adliye mahkemesine gönderilir.
- Bölge adliye mahkemesi, dosyayı inceleyerek şu kararlardan birini verebilir:
- Yerel mahkeme kararını onaylar.
- Kararı kaldırır ve yeniden yargılama yapılmasına karar verir.
- Dosyayı esastan görüşerek yeni bir karar verir.
- Yerel mahkeme kararını onaylar.
Bu sürecin sonucunda tarafların hak kaybı yaşamasını önlemek için dikkatli hareket edilmesi gerekir.
YARGITAY KARARLARINDA İSTİNAF
İstinaf sisteminin Türkiye’de yeni olması nedeniyle, Yargıtay’ın bu konuda verdiği kararlar yol gösterici niteliktedir. Özellikle hukuk dairelerinin içtihatlarında, istinaf sürecinde usul kurallarına uyulmasının önemi vurgulanmaktadır. Yanlış başvuru veya sürelerin kaçırılması, davanın reddine yol açabilir.
VATANDAŞIN GÖZÜNDEN İSTİNAF
Vatandaşlar açısından istinaf, yerel mahkemelerin verdiği kararların daha dikkatli incelenmesini sağlayan bir güvence mekanizmasıdır. Özellikle haksız kararlara maruz kaldığını düşünen kişiler için ikinci bir şanstır. Ancak birçok kişi istinaf süresini ve başvuru şartlarını bilmediği için hak kaybı yaşamaktadır.
HUKUKİ SONUÇLAR VE ÖNEMİ
İstinaf yoluna başvurmak, yalnızca tarafların bireysel haklarını korumakla kalmaz, aynı zamanda adalet sistemine olan güveni de artırır. Çünkü aynı dosyanın ikinci bir mahkeme tarafından incelenmesi, adaletin tecellisine katkı sağlar.
Örneğin, tazminat davalarında dikkat edilmesi gerekenler veya nafaka nasıl artırılır? gibi konularda verilen kararların istinafa taşınması, mağduriyetlerin giderilmesi açısından kritik rol oynar.
İstinaf süreci, hukuki bilgi ve tecrübe gerektiren teknik bir aşamadır. Yanlış hazırlanmış bir dilekçe veya süresi içinde yapılmayan bir başvuru, hak kaybına yol açabilir. Bu nedenle istinaf başvurusu yapmadan önce mutlaka avukata sor seçeneğini değerlendirmek gerekir. Profesyonel destek, sürecin doğru yönetilmesini sağlayacaktır.
Türkiye’nin en yoğun davalarının görüldüğü şehir İstanbul’dur. Bu nedenle istinaf başvurularının büyük bir kısmı İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi’nde görülmektedir. Deneyimli bir İstanbul avukat, hem hukuki bilgi hem de yerel tecrübeyle, istinaf sürecinde müvekkillerine büyük avantaj sağlayabilir.
SONUÇ
İstinaf nedir? sorusunun cevabı, yerel mahkeme kararlarının hem maddi hem de hukuki açıdan yeniden incelendiği ikinci derece yargı yoludur. Adalet sisteminde bir güvence mekanizması olarak işlev gören istinaf, hatalı kararların düzeltilmesi ve vatandaşların adalet arayışının karşılık bulması açısından son derece önemlidir.
Her vatandaşın, istinaf hakkını bilmesi ve gerektiğinde doğru şekilde kullanması, adalet sistemine olan güveni artıracaktır. Bunun için hem sürenin hem de usulün doğru takip edilmesi büyük önem taşır.
