Uzun bir zamanın ardından merhabalar…
Pozitif psikolojide bugün yolumuza umut kavramıyla devam edeceğiz.
Umut kavramı, hem bir duygu, hem bir düşünce, hem de bir inançtır. Kişilik özelliği olarak da değerlendirilebilir. Nitekim pozitif psikoloji çalışmalarında karakter güçlerinden birisi olarak ele alınır.
Bir yöne doğru yola çıkıp, yürüyüp yürüyüp, yolun bittiğini, tükendiğini;
Örneğin bir uçuruma, bir duvara, bir deniz kıyısına dayandığını gören kişi ne yapar?
Düşmez, kırılmaz, boğulmazsa, yeni bir yol arar herhalde…
Oruç Aruoba, 1992
Umut nedir?
Peki, umut nedir ve nasıl tanımlanmaktadır?
Psikoloji alanındaki çalışmaların çoğu umuttan ziyade umutsuzluk üzerine olmuştur. Umut üzerine yapılan çalışmalar daha az olsa da, çeşitli bilim insanlarının dikkatini çeken bir kavramdır ve pek çok tanımı yapılmıştır. Bunlardan bazılarına bakalım;
-Umut, insanların sorunlarını çözebilmek ya da arzu ettiklerine ulaşabilmek için seçeneklere ve yeterliğe (güce) sahip olduklarını düşünmeleri ve bu konuda olumlu duygular içinde olmalarıdır. (Tayfun Doğan)
-Umut, insanoğlunun doğasında bulunan, yalnızlık, sıkıntı ve acı çekme gibi zor ve stresli durumlarla başa çıkmayı sağlayan en değerli kaynaktır. (Meral Kelleci)
-Umut, istenilen ve arzu edilen herhangi bir şeyin gerçekleşmesini beklemekten ya da olacağına inanmaktan doğan iç ferahlığıdır. (Forbes, 1994)
-Umut, geleceğe uyumu için bireye güç veren, gelecekle ve yaşantısıyla ilgilenmesini ve anlam bulmasını sağlayan, pozitif bakışı ve iyi oluşu destekleyen, başkalarıyla ilişkiyi sürdürmeye yardım eden dinamik bir güçtür. (Cutcliffe & Hert, 2002)
-Umut, bir çıkış yolu olduğuna olan inançtır.
-Umut, olumlu gelecek beklentilerinin olumsuz gelecek beklentilerinden daha yüksek olmasıdır. (Staats, 1989)
-Umut, istemek, istekleri gerçekleştirmek için yeni yollar bulmak ve vazgeçmemektir. (Aylin Demirli Yıldız)
-Umut, gelecekte iyi şeylerin olmasını ummak ve beklemektir. (Creamer ve ark., 2009)
-Umut, arzu edilen amaçlara ulaşmak için farklı yollar bulma ve bu yolları kullanmak için kişinin kendini motive etmesidir. (Snyder, 2002)
-Umutlu olma, bireyin aşılması zor engeller karşısında bunaltıcı kaygıya, teslimiyetçi bir tutuma ya da depresyona yenik düşmemesi anlamına gelir. (Daniel Goleman)
-Umut, bireyin isteklerine ulaşmak ve sorunlarını çözmek için enerjisini harekete geçirebildiği duygusal bir durumdur.
Umudun İlişkili Olduğu Kavramlar:
Umut kavramı, öz-saygı kavramı gibi öylesine önemli ve temel bir kavramdır ki, neredeyse ilişkili olmadığı yaşam alanı yok gibidir. Söz gelimi hem fiziksel sağlıkla, hem psikolojik sağlıkla hem de akademik başarı ya da sporda başarı gibi pek çok konuyla ilişkilidir.
Daha spesifik olarak değerlendirecek olursak, umut olumlu yaşantı ve durumlar olarak kabul edebileceğimiz, mutluluk, yaşam doyumu, evlilik doyumu, problem çözme, psikolojik sağlamlık ve iş doyumu gibi kavramlarla pozitif ilişkilidir. Hatta bu kavramların pek çoğunun bir bileşeni olarak da değerlendirilebilir.
Umut düzeyinin düşük ve yetersiz olması ise, depresyonla, yalnızlıkla, stresle, kaygıyla ve intiharla ilişkilidir. Bundan dolayı gerek psikolojik danışma sürecinde gerekse bireysel yaşamda sorunları çözmede ilk yapılacak iş umudu artırmak olmalıdır.
Umut düzeyi artırılabilir mi?
Umutla ilgili tüm bu söylediklerimizden sonra bence en önemli konu, umudun geliştirilip geliştirilemeyeceği konusudur. Umutlu olma öğrenilebilir mi? Umut nasıl aşılanabilir?
Öncelikle umuda öğrenme açısından bakacak olursak, özellikle çocukluk çağlarında çevrede umut düzeyi yüksek bireyler var ise bunların modellenmesi sonucu umutlu olmayı öğrenme mümkündür.
Bunun dışında ise umudu artırmaya yönelik olarak Rick Snyder tarafından geliştirilen bir “umut terapisi” de vardır. Editörlüğünü Aylin Demirli Yıldız’ın yaptığı “Pozitif Psikoloji Bağlamında Umut” adlı kitapta umut terapisi ile ilgili özet olarak aşağıdaki bilgiler verilmektedir. Umut terapisi, danışanların olumlu, umut dolu ve hedef odaklı bir yaşam için yollar bulmasına yardımcı olmaktadır. Bu terapinin amacı, danışanların değerlerine uygun hedefler belirleyebilmelerine, hedefe ulaşabilmek için taktikler geliştirebilmelerine ve hedefe ulaşabileceklerine ilişkin güvenlerini artırabilmelerine yardımcı olmaktır.
Oldukça işlevsel olan bu terapi modelinde, danışanların umut düzeylerini artırma adına aşağıdaki stratejiler uygulanır. Siz de bu stratejileri kendi kendinize de uygulayabilirsiniz.
-Danışanları, zorluklarla başa çıkmayla, mücadeleyle ve umutla ilgili deneyimlerini anlatmaya davet etmek.
-Umudun oluşmasının ve sürmesinin önündeki engelleyici düşünce ve davranışlar üzerinde durmak.
-Mevcut umut dolu tutumların altını çizmek.
-Danışanların umut oluşturabilmeleri için güçlü alanlarını belirlemek ve zayıf alanlarını geliştirmelerine yardımcı olmak.
-Danışanlara değerli ve anlamlı hedef oluşturma konusunda yardım etmek.
-Mükemmeliyetçilik gibi amaca ulaşmayı engelleyen etmenleri değerlendirmek.
-Geçmişteki başarılar üzerinden güdülenmeyi artıracak kaynaklar bulmak.
Umut dile gelse…
Özel biriyim ben.
Ben yaşamın vazgeçilmeziyim, ayrıcalıklı ve saygınım.
İnsanoğlunun en soylu duygusuyum diyebilirim.
Tünelin ucundaki ışığım ben, karlar içinde açan kardelenim çiçeğiyim.
Yaşam krizlerinde ilk ben ortaya çıkarım karanlığı dağıtmak için.
Kalp atışınızı hızlandırır, coşku verir, gözlerinizdeki parıltıyı artırırım.
Kardeşlerim, iyimserlik, coşku, azim ve inançtır. Her gittiğim yere ardım sıra onları da götürürüm.
İnsanlara iyi hissettiririm.
Varlığımdan söz etmek, “umutluyum” demek her zaman övünç kaynağıdır sahibim için.
Canlı bir duyguyum, genelde sevilirim. Girdiğim ortamlara pozitif bir hava katarım.
Saklanamam, sahibimin yüzünde, gözlerinde ve davranışlarında hemen kendimi belli ederim.
Benim olmadığım yere karanlıklar çöker, boş ve hüzünlü bakışlar gelir.
Umutsuzluk, karamsarlık ve hüzün hiç anlaşamadığım akrabalarımdır. Ben bir yerden ayrılınca hemen onlar gelir yerleşirler.
Eksikliğim sizi uçuruma sürükler.
Beni kaybeden, her şeyini kaybeder.
Taze bir alan ve taze bir kavramı olan umut konusunda şimdilik bu kadar…
Sağlıcakla kalın…
Paylaşmış olduğum linkteki makalenin sonunda UMUT düzeyinizi ölçebileceğiniz bir test vardır.
//www.journalofhappiness.net/frontend/articles/pdf/v03i01/1.pdf
KAYNAKÇA
Yıldız, A. D. (2016). Pozitif Psikoloji Bağlamında Umut. Nobel Yayınları
Öz, F. (2010). Sağlık Alanında Temel Kavramlar. Mattek Matbaacılık
//www.tayfundogan.net/2018/11/15/pozitif-bir-karakter-gucu-olarak-umut/