Sürdürülebilir Kalkınma İçin Stratejik Adımlar

Dünyada bölgesel gelişme politikaları giderek daha fazla önem kazanarak köklü bir değişim sürecine girmiştir. Ülkemizde bugüne kadar bölgesel politikalar ağırlıklı olarak görece az gelişmiş bölgelerimizin kalkındırılmasıyla bölgelerarası gelişmişlik farklarının azaltılmasını hedeflerken artık bölgesel ekonomilerin rekabet gücünün artırılması ve ulusal kalkınmaya daha fazla katkıda bulunması da önem kazanmıştır.

Yerelden gelen kalkınma çabalarını geleneksel olarak merkezden yönlendirilen kalkınma çabalarıyla bütünleştirmeyi böylece kalkınma sürecini hızlandırmayı amaçlamaktadır.

Bölgelerimizin ve illerimizin kalkınması, illerimizin fark yaratacak kaynaklarının belirlenerek harekete geçirilmesiyle mümkündür. Bölge ve ilin kaynaklarını geleneksel üretim faktörlerinin ötesinde geniş anlamda ele almaları, bölgelere daha geniş hareket alanı sağlamaktadır. Doğal, beşeri ve sosyal kaynaklarını, mevcut ekonomik ve kurumsal yapılarını, kültürel varlıklarını, bölgenin imajını ve dış dünyayla ilişkilerini iyi bir şekilde tahlil edebilmelidir.

Bölge veya il planı, kaynakların daha iyi bir geleceğe ulaşma yönünde harekete geçirilmesinde kullanılan bir araçtır. Bölgenin İlin gelecek tasavvuru, bugünkü durumu ve kaynakları ile bu kaynakların ne şekilde kalkınma amaçlarına hizmet edeceği bölge il planının temel odağını oluşturur. Bu suretle plan, stratejik bir yaklaşımla bölgede ortak kalkınma bilincini yükselterek kaynakların bölgenin dinamizmini ortaya çıkaracak ve bölgeye en yüksek katma değeri sağlayacak, kısaca kalkınmayı hızlandıracak alanlara sevk edilmesini hedefler. Bölge veya il planı, bunu gerçekleştirirken bölgenin mevcut durumunu dikkate almakla birlikte değişen şartlara göre bölgenin önündeki fırsatların değerlendirilmesini amaçlar.

Bölge veya il planın dinamik unsurunu ise bölge insanları ve kurumları oluşturur. Bölge kaynaklarının harekete geçirilmesinde bölgenin beşeri kaynakları, sosyal yapısı, dış dünyayla kurdukları ilişkiler ve işbirlikleri etkili olmaktadır. Bölge ve İl planlama, bir yandan il kaynaklarının kalkınma amaçlarına ulaşmak üzere nasıl harekete geçirileceğini gösteren il planını üretmektedir. Diğer taraftan planlama bölgedeki paydaşlarca bölgenin tanınmasını, ortak bilinç ve amaç geliştirilmesini sağlayan il içinde ve dışında iş birliklerini yönlendiren bir süreçtir.

Neden İl ve Bölge Planı? Genel olarak planlamanın hedef koyma, hedefleri gerçekleştirmek üzere politika ve strateji geliştirme, müdahale araçlarını uygulama ve iş birliği mekanizmalarını tanımlama, kaynakları hedeflere yönlendirme konusunda tutarlı bir çerçeve çizdiği kabul görmektedir. Bu çerçeve kaynakların konulan hedef ve ölçütlere göre etkili, etkin ve ekonomik kullanımını temel alırken aynı zamanda başarı ve performansın ölçümünü de kolaylaştırmaktadır.

Bölge ve il planlamanın şu değerleri üretmesi hedeflenmektedir:

- Bölge ve ilin aktörlerce daha iyi tanınmasına, ortak hedefler ve uygun politikalar belirlenmesine, değişen koşullara daha kolay ve müştereken uyum sağlanmasına katkıda bulunur. Katılımcı ve sosyal bir süreç olarak planlama, aynı zamanda bir öğrenme sürecidir.

- Ulusal, bölgesel ve yerel düzeydeki önceliklerin uyumlaştırılmasında etkili bir araçtır. Bir ara ölçek olarak bölge veya il planlama bu özelliğini aşağıdan yukarı ve yukarıdan aşağı planlama yaklaşımlarının bütünleştirilmesinden alır.

- Bölge ölçeği, il düzeyinin üzerinde planlama ve koordinasyon zemini sağlar. İl kapsamı dışında kalan yerleşme organizasyonu, ekonomik ve sosyal ilişkiler, bölgenin gelişmesinde önem taşıyan yatırımlar bölge ölçeğinde daha kolay algılanıp planlanabilir. Örneğin farklı il ve ilçelerin bölgede birlikte yapabileceği etki planda algılanıp tasarlanabilir. Buna paralel olarak farklı idari birimlerde bulunan aktörler bir plan etrafında daha kolay sinerji yaratabilir.

- Üniversiteler veya sanayi yapıları ortak projelere girişebilirler.

- İldeki, bölgedeki aktörlerinin uzlaşı ve birlikte iş görme yükümlülüklerinin bölge dışıyla ilişkileri açısından bölgenin gelecek öngörüsü ve hareket stratejilerinin bir beyanı olarak algılandığında;

- Bölgede farklı aktörler arasında iş birliği zemini sağlar.

- Farklı bölgelerle iş birliği zemini sağlar.

- Merkezi yönetim; kalkınma ajansları ve yerel idareler arasındaki iş birliğini geliştirmede, kaynak tahsisinde yönlendiricidir.

- İç ve başta AB mali iş birliği çerçevesinde olmak üzere dış kaynaklı program ve projeler için politika çerçevesi oluşturur.(Devlet Planlama Teşkilatı:2010)

Bölge veya İl Planı: İl kalkınma planları; bir ilin veya bölgenin ekonomik, sosyal ve çevresel kalkınmasını desteklemek amacıyla hazırlanan uzun vadeli planlardır. Bu planlar ilin veya bölgenin mevcut durumunu analiz eder, hedefler belirler ve bu hedeflere ulaşmak için stratejiler ve politikalar önerir. İl kalkınma planları, genellikle birkaç yıl veya on yıl gibi uzun bir süre için hazırlanır ve ilgili tüm paydaşların katılımını gerektirir. Bu planlar ilin veya bölgenin ekonomik büyüme, istihdam, altyapı geliştirme, eğitim, sağlık gibi alanlarda hedeflerine ulaşmasını sağlamayı amaçlar.

İl kalkınması; yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, özel sektör ve hükümetin iş birliğiyle gerçekleştirilir. Bu iş birliği sayesinde ilin potansiyel kaynakları belirlenir, stratejik planlar oluşturulur ve projeler hayata geçirilir. İl kalkınması için yapılan çalışmalar, ilin ekonomik büyümesini ve rekabet gücünü artırarak yaşam kalitesini yükseltmeyi hedefler.

İl kalkınması, her ilin kendine özgü potansiyelleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak planlanmalıdır. Bu nedenle her il için farklı kalkınma stratejileri ve projeleri geliştirilir. İl kalkınması, sürdürülebilir bir şekilde gerçekleştirilmeli ve ilin tüm kesimlerini kapsayacak şekilde planlanmalıdır.

İl kalkınma planında mevcut durum analizleri, bölgenin güçlü ve zayıf yönlerini, fırsatları ve tehditleri belirlemek için yapılır. Bu analizler bölgenin mevcut ekonomik, sosyal, çevresel ve altyapı durumunu değerlendirir ve bölgenin kalkınma potansiyelini ortaya koyar.

Mevcut durum analizleri; bölgenin güçlü yönlerini belirlemek için bölgenin kaynakları, yetenekleri ve avantajlarını değerlendirir. Bu analizler bölgenin sahip olduğu doğal kaynaklar, tarım potansiyeli, turizm cazibesi, insan kaynakları, altyapı gibi faktörleri inceler. Güçlü yönlerin belirlenmesi bölgenin bu alanlarda rekabet avantajı sağlamasını ve kalkınma potansiyelini artırmasını sağlar.

Zayıf yönlerin belirlenmesi ise bölgenin eksikliklerini ve sorunlarını ortaya koyar. Bu analizler bölgenin ekonomik, sosyal veya çevresel açıdan yaşadığı sorunları, altyapı eksikliklerini, işsizlik, yoksulluk, eğitim düzeyi gibi faktörleri değerlendirir. Zayıf yönlerin belirlenmesi bölgenin bu alanlarda iyileştirmeler yaparak kalkınma potansiyelini artırmasını sağlar.

Fırsatlar ve tehditler analizi ise bölgenin dış çevresini değerlendirir. Bu analizler bölgenin ekonomik, sosyal veya çevresel açıdan karşılaşabileceği fırsatları ve tehditleri belirler. Fırsatlar, bölgenin sahip olduğu avantajları değerlendirerek kalkınma potansiyelini artırabilir. Tehditler ise bölgenin karşılaşabileceği riskleri ve engelleri ortaya koyar ve buna göre stratejiler geliştirilmesini sağlar.

İl kalkınma planı strateji belirlemede izlenecek yol: ilin potansiyelleri ve ihtiyaçlarına uygun stratejilerin belirlenmesinin taşıdığı önem dikkate alınarak aşağıdaki adımlar izlenmelidir

1. Analiz: İlin mevcut durumunu ve potansiyellerini analiz etmek için bir durum değerlendirmesi yapılmalıdır. Bu analiz, ekonomik, sosyal, çevresel ve demografik faktörleri içermelidir.

2. Hedeflerin belirlenmesi: İlin kalkınma hedefleri belirlenmelidir. Bu hedefler, ilin potansiyelleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Hedefler, ekonomik büyüme, istihdam artışı, sosyal gelişme, çevresel sürdürülebilirlik gibi alanlarda olabilir.

3. Stratejilerin belirlenmesi: İlin kalkınma hedeflerine ulaşmak için stratejiler belirlenmelidir. Bu stratejiler, ilin potansiyellerini ve ihtiyaçlarını dikkate alarak oluşturulmalıdır. Örneğin, tarım sektörünün geliştirilmesi, turizm sektörünün desteklenmesi, eğitim ve sağlık altyapısının güçlendirilmesi gibi stratejiler belirlenebilir.

4. Eylem planının oluşturulması: Stratejilerin uygulanması için bir eylem planı oluşturulmalıdır. Bu plan, stratejilerin nasıl uygulanacağını, sorumluları, kaynakları ve zaman çizelgesini içermelidir.

5. İzleme ve değerlendirme: İlerlemenin izlenmesi ve stratejilerin etkinliğinin değerlendirilmesi için bir izleme ve değerlendirme mekanizması oluşturulmalıdır. Bu mekanizma, hedeflere ne kadar yaklaşıldığını ve stratejilerin ne kadar etkili olduğunu belirlemek için kullanılmalıdır.

Bölge veya İl planı kalkınma stratejileri: Bir ilin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda gelişimini sağlamak için belirlenen hedefler ve politikaları içerir. Bu stratejiler ilin kaynaklarını etkin bir şekilde kullanarak ekonomik büyümeyi teşvik etmeyi, istihdamı artırmayı, gelir dağılımını iyileştirmeyi, sosyal hizmetlerin kalitesini yükseltmeyi ve yaşam kalitesini artırmayı amaçlar.

İl planı kalkınma stratejileri genellikle aşağıdaki alanlarda odaklanır.

1. Ekonomik Kalkınma: İldeki iş imkanlarını artırmak, yatırımları teşvik etmek, rekabet gücünü artırmak ve sektörel çeşitliliği sağlamak için ekonomik kalkınma stratejileri belirlenir. Bu stratejiler tarım, sanayi, turizm, ticaret gibi sektörlerin gelişimini desteklemeyi hedefler.

2. İnsan Kaynakları Gelişimi: İldeki insan kaynaklarının niteliğini artırmak, eğitim ve mesleki becerilerin geliştirilmesini sağlamak, işgücü piyasasının ihtiyaçlarına uygun yetişmiş insan gücü sağlamak için stratejiler belirlenir. Bu stratejiler eğitim kurumlarıyla iş birliği yapmayı, mesleki eğitimi teşvik etmeyi ve istihdamı artırmayı amaçlar.

3. Altyapı Geliştirme: İldeki altyapı eksikliklerini gidermek, ulaşım, enerji, su ve atık yönetimi gibi alanlarda iyileştirmeler yapmak için stratejiler belirlenir. Bu stratejiler altyapı yatırımlarını planlamayı, kaynakları etkin bir şekilde kullanmayı ve sürdürülebilir çözümler üretmeyi hedefler. 4. Sosyal Kalkınma: İldeki sosyal hizmetlerin kalitesini artırmak, sağlık, eğitim, sosyal güvenlik gibi alanlarda iyileştirmeler yapmak için stratejiler belirlenir. Bu stratejiler sosyal hizmetlerin erişilebilirliğini sağlamayı, dezavantajlı gruplara destek sağlamayı ve toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik etmeyi amaçlar.

5. Çevre ve Sürdürülebilirlik: İlde çevre koruma ve sürdürülebilirlik ilkelerini benimsemek, doğal kaynakları korumak, çevre kirliliğini azaltmak için stratejiler belirlenir. Bu stratejiler çevre dostu teknolojilerin kullanımını teşvik etmeyi, atık yönetimini iyileştirmeyi ve doğal alanları korumayı hedefler.

İl planı kalkınma stratejileri, ilin potansiyellerini ve ihtiyaçlarını dikkate alarak belirlenir. Bu stratejilerin başarılı bir şekilde uygulanması için ilgili kurumlar arasında iş birliği yapılması, kaynakların etkin bir şekilde kullanılması ve sürekli takip ve değerlendirme yapılması önemlidir.