Gümüşhane’de milyonlarca yıllık deniz fosili yatağı

Gümüşhane’nin merkeze bağlı Tekke Beldesi Kermutdere mevkiinde ortaya çıkan deniz fosilleri, bilim insanları ve doğa meraklılarının ilgisini çekiyor. Fosil yatağı olarak değerlendirilen bölgede, milyonlarca yıl öncesine ait deniz canlılarının izleri görülüyor.

Belde sakinlerinden İsa Çelik’in (28) dikkati sonucu birkaç ay önce ortaya çıkan ve milyonlarca yıl öncesine ait olduğu düşünülen deniz fosilleri bölgenin jeolojik geçmişine de ışık tutuyor.

Doğaya merakıyla bilinen Çelik, gezdiği sırada ana kayadan koparak bir bahçeye düşen kayanın üzerinde fark ettiği ve izini sürdüğü fosillerin, bahçeden 150 metre yukarıdaki ana kayada adeta fosil yatağına dönüştüğünü keşfetti.

Deniz seviyesinden ortalama bin 300 metre yükseklikteki bölgede gördüğü manzara karşısında şaşkınlığını gizleyemeyen Çelik, bölgedeki ana kayaç yapısının tamamının fosillerle dolu olduğunu, bunun tekil bir buluntu değil, tam bir fosil yatağı olduğunu ifade etti.

Alanın deniz kabuklularının fosilleriyle dolu olduğunu kaydeden Çelik, burada merak uyandıran konunun fosillerin noktasal olmasından çok burada kümelenmiş olmasının ender bir buluntu olduğunu söyledi.

“Deniz kabuklularının fosilleriyle dolu burası”

Bölgede jeologlar ve paleontologlar tarafından araştırma yapılmasını isteyen Çelik, süreci şöyle anlattı: “Bu görmüş olduğunuz kayaç yapısı tamamen fosillerle dolu olan bir ana kayaç yapısı. Buradan kopan birtakım parçalar aşağıda sekiye, bahçeye düşmüş. Buradaki deniz canlılarının o şekilde farkına varıldı. Bu gördüğünüz kayaçlar tamamen baştan aşağı fosille dolu, ilginç bir şekilde. Birkaç tane noktasal olarak değil neredeyse tamamı fosillerle dolu. Aşağıdaki kayaçların izini takiben buraya kadar baktık ve burada ana kaya yatağını bulduk. Bu görmüş olduğunuz kayalar çok ilginç şekilde tamamen fosillerle dolu. Her türlü deniz canlısının fosili var.  Yaklaşık üç-dört ay önce fark ettim. Deniz kabuklularının fosilleriyle dolu burası.”

Yaptıkları araştırmalarda Tekke Beldesinden Hamilton isimli bir seyyah ve jeologun 200 yıl önce geçtiğini tespit ettiklerini ifade eden Çelik, “Hamilton hem gezi amacıyla geçmiş hem de buralardan örnek falan da toplamış. Kendisi de buradan geçerken bir fosil kalıntısı bulduğunu yazıyordu” dedi.

“Bunların burada kümelenmiş olması çok ender bir buluntu”

Anadolu'nun deniz altında kaldığı dönemlere atıfta bulunan Çelik, “Yalnız burada merak uyandıran şey yani bu tip fosillere noktasal olarak Anadolu'nun bir sürü yerinde rastlanılabilir olmasına rağmen bunların burada kümelenmiş olması çok ender bir buluntu. Yani çok ender bir oluşum burada.  Fosil yatağı dediğimiz şey bunların toplanıp bir araya geldiği bir yer. Sanki burada bunların üreme alanı varmış gibi noktasal olarak bir sürü fosil olan yerler var. Ama buradaki kayaçların tamamı fosilden oluşmuş vaziyette” diye konuştu.

“Bölgenin Jeologlar ve paleontologlar tarafından araştırılması lazım”

Bölgede akademik araştırmaya ihtiyaç olduğunu dile getiren Çelik, şunları söyledi: “Neticede hiçbirimizin tam olarak alanı bu değil. Jeologlar ve paleontologlar tarafından araştırılıp, bunların tarihinin tespit edilmesi lazım. Tam olarak bilimsel olarak kaç milyon yıl önceden kaldığının tespit edilmesi lazım. İçinde hangi canlı türlerinin bilimsel adıyla neler olduğunu tespit edilmesi lazım.”

“Bu fosiller “Numulit””

Gümüşhane Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümünde görevli Araştırma Görevlisi Kadir Sünnetçi ise Çelik’in bulduğu fosillerin Ali Baba Formasyonunun Kermutdere sınırında bulunan “Numulit” adı verilen fosiller olduğunu söyledi.

“Yaklaşık 50 milyon yıldan 5 milyon yıla kadar bu bir aralığı temsil ediyor”

Bu fosillerin yaşlarının 5-50 milyon yılı temsil eden Eosen-Miyosen aralığında bulunan belirtgeç fosiller olduğunu ifade eden Sünnetçi, “Bu bölgede arkadaşımızın bulduğu fosiller de tam olarak bu devri temsil eden fosillerdir. Yaklaşık 50 milyon yıldan 5 milyon yıla kadar bu bir aralığı temsil ediyor. Ama tabii fosillerde özel bir yaşlandırma yapılıp tam olarak hangi dönemde o fosillerin hangi döneme ait olduğu, yani Miyosen ile Eosen arasında olduğu sabit ama tam yaşları ancak belli bir yaşlandırma yapıldığında belli olur. Bu fosiller bir denizel ortama ait fosiller. Zaten fosilleşme şöyle olur: Deniz seviyelerinde veya denizlerin, okyanusların şartlarında ani değişimler sonucu yüklü miktarda canlı ölümleri gerçekleşir. Özellikle sıcaklık değişimi olsun, suyun içerisindeki karbondioksit oranı olsun bu tarz oranların değişiminde dünyada veya çok hızlı sıcaklık düşüşleri veya artışlarında yoğun canlı ölümleri oluyor. Bu canlılar daha sonra oksijensiz bir ortamda yani üstleri kapanarak fosilleşiyorlar. Yani daha doğrusu oksijensiz bir ortamda özellikle kalsiyumlu kısımları taşlaşarak günümüze kadar geliyorlar” dedi.

“Mısır döneminde para olarak kullanıldı bu fosiller”

Mısır’da bu fosillerin para olarak kullanıldığını hatırlatan Sünnetçi, “Hatta halk arasında da cin parası diye geçtiği söyleniliyor. Dikkat edildiğinde yuvarlak ve üstleri işlemeli biraz da böyle parayı andıran şekilleri vardır. Dolayısıyla bu şekilde adlandırıldıkları ve Mısır döneminde de para olarak kullanıldıkları söylenmekte” diye konuştu.

“Gümüşhane tortul formasyonlar barındırdığı için fosil potansiyeli oldukça yüksek”

Gümüşhane'de özellikle Şenköy formasyonu başta olmak üzere birçok tortul formasyon bulunduğunu aktaran Sünnetçi, “Bu tortul formasyonlar içerisinde uygun ortamlarda fosil oluşumları mümkün. Örnek olarak Hur Vadisi'nde bulunan Ammonitico Rosso dediğimiz bir fasiyes var. O fasiyesin içinde de ammonit fosilleri, belemnit fosilleri mevcut. Ama bu fosillerle onlar arasında yaş olarak uzun bir dönem var. Yani bunlara ikisi aynı döneme ait fosiller değiller. Bunlar daha genç. Hur Vadisi'nde bulunanlar daha yaşlı dediğimiz fosiller. Gümüşhane bu potansiyele sahip bir yer. Çünkü içerisinde Berdiga Formasyonu olsun, Kermutdere Formasyonumuz olsun, Şenkök Formasyonu olsun. Bu tarz formasyonlar, tortul formasyonlar barındırdığı için tabii ki fosil potansiyeli oldukça yüksek” ifadelerini kullandı.