Türkiye’de milyonlarca tüketici, bankacılık işlemleri sırasında önlerine konulan uzun ve karmaşık sözleşmeleri çoğu zaman okuyamadan imzalamak zorunda kalıyor.
Yoğun iş temposu, bankalardaki uzun işlem sıraları veya hukuki bilgi eksikliği, tüketicileri bu tür sözleşmelerdeki ağır ve haksız şartları kabule zorluyor. Ancak, Tüketici Birliği Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi ve TÜHAK Genel Başkanı Eyyüp Demirel, yaptığı açıklamalarla bu duruma dikkat çekerek, tüketicilerin haklarını bilmeleri gerektiğini vurguladı.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 5. Maddesinin bu tür uygulamalara net bir şekilde “Dur!” dediğini kaydeden Demirel, “Kanuna göre, "Tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye eklenen ve tüketici aleyhine dengesizlik yaratan hükümler haksız şarttır ve geçersizdir." Yani, tüketiciler bu maddeleri imzalamış olsalar bile, hukuken bir geçerliliği bulunmuyor ve bu şartlar bankalar tarafından uygulanamıyor” dedi.
Demirel, tüketicilerin en çok mağdur olduğu ve hukuken itiraz edebileceği maddeleri tek tek sıraladı. Bunların başında, ne için alındığı açıkça belirtilmeyen ve tüketiciden haksız yere tahsil edilen dosya masrafları geliyor. Bir diğer yaygın uygulama ise tüketicinin kendi sigorta şirketini seçme hakkı olmasına rağmen bankaların dayattığı zorunlu hayat sigortası.
Kredi ödemelerinde ise tüketicilerin en çok mağdur olduğu konulardan biri de erken ödeme cezası. Konut kredilerinde %1-%2 ile sınırlı olan bu cezanın, ihtiyaç kredilerinde alınması hukuka aykırıdır. Ayrıca, sadece bir taksitin ödenmemesi durumunda tüm borcun derhal talep edilmesi anlamına gelen muacceliyet maddesi de hukuka aykırı olarak kabul ediliyor. "Hizmet bedeli" veya "işlem ücreti" gibi belirsiz ve neye karşılık geldiği açıklanmayan masraf kalemleri de haksız şartlar arasında yer alıyor.
Tüketiciler bu haksız şartlarla karşılaştığında ne yapmalı?
Demirel, ilk olarak sözleşmelerin okunmadan imzalanmaması gerektiğinin altını çizerek anlaşılmayan maddeler için hukuki yardım alınmasını tavsiye etti.
Eğer bir haksız masrafla karşılaşıldıysa, ilk adım olarak bankaya yazılı itirazda bulunulması gerektiğini kaydeden Demirel, “Bu itirazın sonuçsuz kalması halinde, 149.000 TL altındaki uyuşmazlıklar için Tüketici Hakem Heyeti’ne, bu tutarın üzerindeki uyuşmazlıklar içinse Tüketici Mahkemesi’ne başvurulabiliyor. Tüketici dernekleri ve barolar da bu tür haksız şartlara karşı topluluk davaları açabiliyor” dedi.
Demirel, tüm tüketicilere “Haklarınızı bilin, haksız şartlara boyun eğmeyin. Tüketici olarak hakkınızı aramak, yalnızca sizin değil, toplumun tamamının ekonomik güvenliği için önemlidir” çağrısında bulundu.
