İftira suçu, bir bireye hukuk dışı bir eylem atfedilerek hakkında hukuki ya da idari bir işlem başlatılmasına yol açma durumudur (TCK madde 267). Başka bir deyişle, bir kişinin, masum olduğunu bilmesine rağmen, başka bir birey üzerine suç yüklemesidir.

Mağdurun, "hukuka aykırı bir eylem gerçekleştirmediğini bilmesine rağmen" suçlamaya maruz kalması, iftira suçunun oluşması için kritik bir faktördür. İftira suçunda, mağdura net ve belirli bir eylem isnat edilir. Eylemin belirsiz olması durumunda iftira suçu oluşmaz. Uygulamada iftira suçu ile hakaret suçunun sıklıkla birlikte işlendiği bilinmekle birlikte bunların birbirinden ayrı maddelerde düzenlenmiş ve ayrı hükümlere tabi suçlar olduğu unutulmamalıdır.

Kimlik ya da kişisel bilgileri kullanarak kendisi hakkında soruşturma ya da yargılamayı engellemeye çalışan kişiler de iftira suçu kapsamında cezalandırılır (TCK 268). Bu tür suçlar, genellikle bir soruşturma ya da kovuşturmadan kaçınmak için polis veya jandarmaya sahte kimlik (nüfus cüzdanı, ehliyet, pasaport vb.) sunarak işlenir.

Şikayet Süresi, Zamanaşımı, Uzlaşma ve Görevli Mahkeme

İftira suçu, şikayete bağlı suçlar arasında yer almaz. Suçun mağduru, hem bireysel hem de iftira sonucu soruşturma başlatan veya idari yaptırım uygulayan kamu otoriteleridir. Dolayısıyla iftira suçu, şikayete bağlı suçlar kategorisinde değildir. Savcılık, suç işlendiğine dair bilgi aldığında, derhal soruşturma başlatmalıdır.

Mağdur, her zaman şikayet hakkını kullanabilir. Ancak, iftira suçu ile ilgili herhangi bir şikayet süresi olmamasına rağmen, savcılık suçun işlenmesinden itibaren 8 yıl içerisinde, yani dava zamanaşımı süresi içerisinde soruşturma başlatmalıdır. 8 yıllık dava zamanaşımı süresi geçtikten sonra iftira suçu ile ilgili soruşturma yapılamaz.

Uzlaşma, suç isnadı altındaki birey ile suçun mağduru arasında, bir uzlaştırıcı aracılığı ile gerçekleştirilen bir anlaşmadır. Ancak, iftira suçu, uzlaşma kapsamındaki suçlar arasında yer almaz.

İftira suçu ile ilgili yargılamalar, asliye ceza mahkemesi tarafından yürütülür. Bu suç ile ilgili bir soruşturma ile karşı karşıya kalındığı durumlarda İstanbul’daki bir avukattan hukuki danışmanlık alınması sürecin kişinin menfaatleri korunarak ilerletilmesi bakımından önem arzetmektedir.

İftira Suçu Şartları, Unsurları

İftira suçu, ani ve biçimsel bir suçtur. İftira suçu, bir tehlike suçu olduğundan, “suç sonucunda bir zararın meydana gelmesi” şartı aranmaz. Suç işlendiği sonucunda herhangi bir zararın meydana gelip gelmemesi önemli değildir; önemli olan, mağdur tarafından işlenmediği bilinen hukuka aykırı bir eylemin mağdura isnat edilmesidir. İftira suçu koşulları şunlardır:

İftira Suçu ve Hukuka Aykırı Bir Fiil İsnat Edilmesi

İftira suçunun gerçekleşebilmesi için en önemli koşul, mağdura hukuka aykırı bir fiil isnat edilmesidir. Suçlayan kişi, mağdura isnat ettiği hukuka aykırı eylemi, mağdurun işlemediğini de bilmelidir. Mağdura isnat edilen hukuka aykırı eylemin başkası tarafından gerçekleştirilip gerçekleştirilmemesi önemli değildir. Esas olan, hukuka aykırı eylemin mağdur tarafından işlenmemiş olmasıdır. İsnat, objektif olarak gerçek dışı olmalıdır, yani isnat edilen eylem ile gerçeklik uyuşmamalıdır. Örneğin, gerçekte işlemediği bilinen bir hırsızlık eylemi için, “Ahmet, İstanbul ilinin Bakırköy ilçesinde bulunan X mağazasında hırsızlık yaptı” şeklinde bir ihbar dilekçesi ile savcılığa başvurulduğunda iftira suçu oluşur.

Mağdura isnat edilen eylemin idare ya da savcılığı harekete geçirmesi zorunlu değildir. İsnat edilen eylemin kamu makamlarını harekete geçirebilecek nitelikte olması yeterlidir. Örneğin, gerçekte olmadığını bildiği halde, bir arsaya gece dökülen molozların komşusu “X” kişisi tarafından döküldüğünü iddia ederek “Y” kişisinin, X kişisini İstanbul Bahçelievler Belediyesi’ne şikayet etmesi durumunda, Bahçelievler Belediyesi’nin X kişisi hakkında harekete geçip geçmemesi önemsizdir. İsnat edilen eylem, X kişisi hakkında idari bir yaptırım uygulanmasına sebep olabilecek nitelikte olduğu için Y kişisi iftira suçu işlemiştir.

İftira Suçu ve Suçun Tamamlanma Anı

İftira suçu, biçimsel bir suçtur. Belirli eylemlerin gerçekleştirilmesi suçun işlenmesi için yeterlidir. İftira suçunun tamamlanma anı, hukuka aykırı olarak isnat edilen eylemin kamu makamlarına bildirilmesi ve bu makamların durumu öğrenmesi ile gerçekleşir. Soruşturma veya idari bir yaptırım kararının uygulanmasına gerek yoktur; soruşturma veya kovuşturmaya yetkili kamu makamlarının hukuka aykırı isnadı öğrenmeleri yeterlidir.

İftira Suçu Özel Kast ile İşlenebilen Bir Suçtur

İftira suçunun oluşumu için, iftira atanın özel bir kastla hareket etmesi gerekir. Suçlayıcı, mağdurun bir soruşturma veya kovuşturmaya maruz kalmasını ya da mağdur hakkında idari bir yaptırım uygulanmasını sağlamak amacıyla hukuka aykırı bir eylem isnat etmelidir.

Eğer somut bir vakada, isnat edilen eyleme ilişkin hukuka uygunluk sebebi bulunuyorsa ve şikayet eden kişi, hukuka aykırı bir eylem işlendiğini zannederek şikayetçi olmuşsa, bu durum suç kastını ortadan kaldırır. Örneğin, gece kaldırım taşlarını söken bir kişi hakkında, mala zarar verme suçu işlediği iddiasıyla şikayetçi olunmuştur ancak, kaldırım taşlarını söken kişi belediyeye bağlı bir taşeron firmanın çalışanı çıkmış ve işlemi meşru bir nedenle gerçekleştirdiği anlaşılmıştır. Bu durumda, şikayetçi olan kişinin iftira suçu işlediği kabul edilemez. Kişinin durumu yanlış değerlendirme yapması, suç işleme niyetinin olmadığını gösterir.

İftira Suçu İşleme Biçimleri

• Şikayet Yoluyla İftira Suçu: Şikayet yoluyla iftira suçunun işlenebilmesi için şikayetin, soruşturmaya veya idari yaptırım uygulamaya yetkili makamlara yapılması gereklidir. Savcılıklar ve soruşturma yetkisine sahip polis, jandarma gibi kolluk kuvvetleri, şikayet başvurularını soruşturmaya yetkili makamlardır.
• İhbar Yoluyla İftira Suçu: Herhangi bir vatandaş, işlenen bir suç veya kabahat hakkında soruşturmaya yetkili adli makamlar ile idari yaptırım uygulama yetkisine sahip idareye ihbarda bulunabilir. Vatandaşın, ihbar yükümlülüğü yoktur. Ancak, Anayasa maddesi 74 gereğince, her vatandaşın dilekçe verme hakkı bulunmaktadır. İhbar, dilekçe hakkının bir uzantısı olan bir haktır.

İhbar veya şikayet başvurularında, ihbar veya şikayetin anayasal dilekçe hakkının kullanımı niteliğinde olup olmadığı önemlidir. Şikayet veya ihbar eden şahıs, gerçekten bir suç işlendiğini düşünerek hareket etmişse iftira suçu oluşmaz.

• Basın Yayın Yoluyla İftira Suçu: Basın ve yayın yolu, yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim araçlarıyla yapılan yayınları kapsar. Herhangi bir kişi hakkında hukuka aykırı bir isnatta bulunulması ve bu isnadın yetkili kamu makamı tarafından öğrenilmesi durumunda iftira suçu işlenmiş olur.

Basın yayın yoluyla işlenen iftira suçu nedeniyle yargılanan kişi hakkındaki mahkumiyet kararı, iftiranın yapıldığı basın yayın aracına denk gelen bir araçla yayımlanır. İlan masrafı da iftira suçundan mahkum olan kişiden tahsil edilir.

Başkasına Ait Kimlik Bilgilerinin Kullanılması Suretiyle İftira Suçu

Başkasına ait kimlik bilgilerinin kullanılması, sık karşılaşılan suçlardan biridir. Başkasına ait kimlik bilgileri, çeşitli sebeplerle kullanılabilir. Kendisi hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılmasını engellemek amacıyla başkasının kimliği veya kimlik bilgilerini kullanan kişi, iftira suçuna ilişkin hükümlere göre cezalandırılır. Başkasının kimlik bilgilerini kullanarak suç işleyen kişi, koşullar varsa Resmi Evrakta Sahtecilik Suçu hükümlerine göre cezalandırılır. Ancak, bu maddenin hükümleri sadece, somut bir soruşturma ve kovuşturma yapılmasını engellemeye çalışan kişi hakkında uygulanır. Başkasının kimlik bilgilerini kullanarak kendisini masum, diğer kişiyi suçlu olarak gösteren kişi, adeta üçüncü bir kişiye iftira atıyormuş gibi iftira suçu hükümleri çerçevesinde cezalandırılır.

Suçun Maddi Delillerinin Üretilmesi - Nitelikli İftira Suçu

Nitelikli iftira suçu, iftiranın yanında, iftira konusu fiilin gerçekleştiğine dair maddi delillerin de fail tarafından üretilmesiyle gerçekleşir. Bu tür bir durumda, fail hem iftira atmakta hem de iftira konusu eylemin işlendiğine dair delilleri üretmektedir. Örneğin, aynı iş yerinde çalıştığı bir kişinin arabasına bilgisi dışında şirkete ait bir eşyayı yerleştirip ardından bu kişi hakkında hırsızlık suçu iddiasıyla şikayetçi olan kişi, nitelikli iftira suçu işlemiş sayılır.

İftira Suçu Cezası

• Basit iftira suçunun cezası, 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasıdır (TCK m. 267/1).
• Nitelikli iftira suçu işlenmesi halinde, suçun cezası yarı oranında artırılır. Fail, iftira suçunun maddi delillerini de üretirse, suçun basit halinin cezası yarı oranında artırılır (TCK m. 267/2).
• İftira konusu fiili işlemediği için beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilen mağdurun aleyhine, bu fiil nedeniyle gözaltına alınma ve tutuklama dışında bir tedbir uygulanmışsa, yukarıdaki iki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır (TCK m. 267/3).
• İftira konusu fiili işlemediği için mağdur hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmişse ve mağdur bu fiil nedeniyle gözaltına alınmış veya tutuklanmışsa; iftira eden, kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçu hükümlerine göre dolaylı fail olarak cezalandırılır (TCK m. 267/4).
• İftira konusu fiil nedeniyle mağdur ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis cezasına çarptırılmışsa; iftira suçu işleyen 20 yıldan 30 yıla kadar hapis cezasına; mağdur süreli hapis cezasına çarptırılmışsa, iftira eden hakkında mağdurun mahkum olduğu cezanın 2/3’ü kadar hapis cezasına hükmedilir. Mağdurun iftira suçu nedeniyle mahkum olduğu cezanın infazına başlanmışsa, iftira edene bu fıkra hükümlerine göre verilen ceza yarısı oranında arttırılır (TCK m. 267/5-6).

Mağdura yönelik iftira sonucunda, hapis cezası dışında herhangi bir adli veya idari yaptırım uygulanmışsa; iftira eden kişi, 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m. 267/7).

Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerini kullanma suçunun cezası da, iftira suçu için yapılan açıklamalar ışığında benzer şekilde belirlenir (TCK m. 268).

İftira Suçu ve Etkin Pişmanlık Ceza İndirimi

Etkin pişmanlık, failin işlediği suç nedeniyle pişman olması ve suçun yol açtığı zararı telafi etmesi halinde, fail hakkında ceza indirimi yapılmasını sağlayan bir hukuk prensibidir. İftira suçunda etkin pişmanlık kurumu detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.

• İftira suçu failinin, iftira attığı kişi hakkında adli veya idari soruşturma başlamadan önce iftirasından vazgeçmesi halinde, hakkında verilecek cezadan 4/5 oranında indirim yapılır.
• İftira suçu failinin, mağdur hakkında soruşturma başladıktan sonra ama dava açılmadan önce iftirasından vazgeçmesi halinde, verilecek cezada 3/4 oranında indirim yapılır.
• İftira suçu sebebiyle dava açıldıktan sonra, ancak hüküm verilmeden önce iftiradan dönülmesi durumunda, verilecek cezada 2/3 oranında indirim yapılır.

• Eğer iftira suçu nedeniyle hüküm verildikten sonra, ancak hüküm henüz infaz edilmeden önce iftiradan dönülürse, verilecek cezada 1/2 oranında indirim uygulanır.
• İftira suçunun oluşmasına neden olan fiil sadece idari bir yaptırım kararı uygulanmasını gerektiriyorsa ve iftira suçu nedeniyle mağdur hakkında herhangi bir idari yaptırım kararı uygulanmadan önce iftiradan dönülürse, faile verilecek cezada 1/2 oranında indirim yapılır. Eğer idari yaptırım kararı uygulandıktan sonra iftiradan dönülürse, cezada 1/3 oranında indirim yapılır.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir ceza türüdür. İftira suçu sebebiyle verilen hapis cezası, adli para cezasına çevrilebilir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), sanık hakkında verilen cezanın belli bir denetim süresi boyunca sonuç doğurmamasını, bu süre zarfında belirli koşulların yerine getirilmesi durumunda ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılmasını sağlayan bir hukuki düzenlemedir. İftira suçu sebebiyle verilen hapis cezası hakkında HAGB kararı verilmesi mümkündür.

Erteleme, mahkeme tarafından verilen cezanın infazının şartlı olarak ertelenmesidir. İftira suçu sebebiyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi de mümkündür.

İftira Suçu Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası

İftira suçu mağduru, iftira suçu işleyen kişiye karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Maddi tazminat davası, hukuka aykırı bir eylem sonucu mal varlığında meydana gelen zararların giderilmesini; manevi tazminat davası ise, hukuka aykırı eylemler sonucu kişinin yaşadığı üzüntü, sıkıntı ve zararların giderilmesini amaçlar. Örneğin, iftira suçu sebebiyle tutuklanan mağdur, iş görmez hale gelerek gelir kaybına uğrayabilir ve yaşadığı durum nedeniyle manevi zarara maruz kalabilir. Bu durumda, suçun faili aleyhine iftira suçu sebebiyle tazminat davası açılabilir.

İftira suçu sebebiyle hükmedilecek tazminat miktarı, olayın özellikleri, tarafların mali durumu ve meydana gelen zararın büyüklüğü gibi faktörler dikkate alınarak belirlenir.

İftira suçu ve maddi-manevi tazminat davalarında yetkili mahkeme, asliye hukuk mahkemesi olarak belirlenmiştir