Yıllık 5 bin ton üretimiyle Türkiye’de pestil-köme sektörüne yön veren Gümüşhane’de en büyük hammadde ihtiyaçlarından cevizde hasadı son aşamaya geldi. Bu yıl bin 500 ton rekolte bekleniyor.
Asırlardır ceviz yetiştirilen şehirde 400 metreden bin 800 metreye kadar olan bölgelerde 100 yaşı aşkın ceviz ağaçları da bulunurken, alçak kesimlerde tamamlanan ceviz hasadı yüksek rakımlı bölgelerde de tamamlanmak üzere.
Pestil ve kömenin anavatanı sayılan ve yıllık 5 bin tonluk üretimiyle kentin en önemli ekonomik hasılalarından birisi olan sektörün en önemli hammadde girdilerinden birisi olan ceviz, son yıllarda yapılan ciddi çalışmalarla yeniden can buldu.
Geçtiğimiz yıl geç çiçek açması nedeniyle ilkbahar geç donlarından etkilenmeyen fernor ve fernette çeşidi 50 bin ceviz fidanının toprakla buluştuğu Gümüşhane’de 2018 yılında da 50 bin fidan daha toprakla buluşturulacak. Birim alandan yüksek derecede gelir elde edilen bir ürün olması nedeniyle vatandaşların yoğun ilgi gösterdiği ceviz üretiminin şehirde giderek artması bekleniyor.
Son yıllarda oluşturulan kapama ceviz bahçelerinin yanısıra köylerde ki büyük boylu yaşlı cevizlerde hasat yer yer boyu 10 metreyi geçen “çırpma sırığı” denilen çubukla yapılıyor. Sabah saatlerinde ağacın nemli olması nedeniyle yapılmayan hasat öğleden sonraları yapılıyor. Alçak ağaçlarda yerden vurularak yapılan hasat büyük ağaçlarda ise ağacın üzerine çıkılarak tehlikeli bir şekilde gerçekleştiriliyor.
“Ceviz Gümüşhane’de tarihi bir doku, kültürdür. 100 yaşını aşkın cevizler var”
Torul ilçesine bağlı Gümüştuğ köyünde yapılan ceviz hasadına katılan Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Edip Birşen, Gümüşhane’de cevizin uzun yıllardan beri üretimi yapıldığını, Gümüşhane’de cevizin tarihi bir dokusu ve kültürünün söz konusu olduğunu belirterek, “Bölgemize baktığımız zaman100 yaşını aşkın ceviz ağacını görmekteyiz. Buda cevizin uzun yıllardan beri bölgemizde yetiştiğini ve adaptasyon yeteneğinin çok yüksek olduğunu göstermektedir” dedi.
Pestil kömenin ana kaynağının ceviz ve dut olduğunu, yıllık 5 bin ton üretim miktarına ulaşan pestil-köme sektörünün Gümüşhane’de bin kişiye yakın bir istihdam oluşturduğuna değinen Birşen, “Yapmış olduğumuz analizler neticesinde sektörün ceviz ihtiyacı her geçen gün artmaktadır. Bakanlığımızın vermiş olduğu yüzde 50 hibelerle tarıma dayalı sanayi büyümektedir. Buna paralele olarak da ham madde ihtiyacını karşılamak üzere bizi bölgemizde münferit olarak dikilmiş bu ceviz ağaçlarının yanında daha çok modern kapama bahçeleri oluşumunu hedefledik. Bir ceviz eylem planı hazırladık ve Bakanlığımıza sunduk. Kabul edilen ceviz eylem planımızda ilk yılda 50 bin ceviz fidanını toprakla buluşturduk. Bunlarla ilgili ciddi modern kapama bahçeleri oluşturduk. Damlama sulama sistemleri kuruldu. Sulama havuzları oluşturuldu. Ve diktiğimiz cevizler busene hepsi de çok güzel bir şekilde tuttular” diye konuştu.
“Amacımız hem pestil kömenin ham madde ihtiyacını karşılamak hem de aroması ve yağ oranı yüksek olan cevizimizi satarak üreticilerimizin gelir seviyelerini artırmak”
Dünyada son yıllarda iklim değişikliğinin söz konusu olduğunu ifade eden Birşen, “Biz de dedik ki iklim değişiyorsa tarım değişmeli. Yıllardır ilimizde yetiştiriciliği yapılan cevizlerin son yıllarda özellikle son 3-4 yıldır ilkbahar geç donlarından etkilenmesinden dolayı üniversitelerimizde, araştırma enstitülerimizle birlikte ciddi bir çalışma yaptık. Bunun neticesinde hangi ceviz türleri bölgemize daha iyi uyum sağlayabilir. Bu konuda bir çalışma yaptık. Daha çok geç çıkan 1 Mayıs’tan sonra çiçek açan fernor ve fernette cevizlerini üniversitedeki hocalarımızla istişare yaparak tespit ettik. Ve 50 bin cevizimizi böyle getirdik, inşallah 2018 yılında yine bir 50 bin ceviz fidanı daha getireceğiz yine bunları toprakla buluşturacağız. Amacımız hem Gümüşhane'de bu sektör olan pestil kömenin ham madde ihtiyacını karşılamak hem de aroması yüksek, yağ oranı yüksek olan cevizimizin diğer illere satışını gerçekleştirerek bölgemizde yaşayan üreticilerimizin gelir seviyelerini artırmak, tarımsal hasılatını arttırmak. Ceviz birim alandan yüksek derece bir gelir elde edilen ürün. Kırsalda yaşayan insanlarımızın gelirini arttırmak ve inşallah Gümüşhane’yi ceviz vadisi yapmayı hedefliyoruz” dedi.
“Bu yıl bin 500 ton rekolte bekliyoruz”
Bu yıl ceviz rekoltesinin donlardan etkilenmemesi nedeniyle önceki yıllara göre çok iyi olduğunu belirten Birşen, “İlkbahar geç donlarından etkilenmedi. 1 Nisan’da çiçeklerimiz açtı ama etkilenmedi. Rekoltemiz çok iyi. Şu anda sadece kapama ceviz bahçemiz 3 bin 500 dönüme ulaştı. Bu da ciddi bir rakam bölgemiz için. Artarak devam edecektir. Ceviz ilimizde 400 rakımdan başlayıp 1800 rakıma kadar yetiştirilmektedir. Bu sene iklim şartlarının iyi gitmesinden dolayı bin 500 ton gibi iyi bir rekolte beklemekteyiz” şeklinde konuştu.
Köy muhtarı Bekir Çubukçu ise köyde çok sayıda ceviz olduğunu, özellikle yaşlı cevizlerin fazla olduğunu belirterek, tamamen organik olarak yetişen cevizlerin aromasının da mükemmel olduğunu belirterek, yeni ceviz ağaçlarını da toprakla buluşturacaklarını söyledi.
Köyde ceviz hasadı yapan Erkan Bayrak ise dedelerinin diktiği ceviz ağaçlarını hafta sonları gelip topladıklarını ve bu yıl cevizin bol olduğunu söyledi. Bayrak, 5-6 yıl önce yaşanan don olayından dolayı ceviz ağaçlarının bazı dallarının kurumuş olmasına karşın veriminin iyi olduğunu belirterek, “Topladığımız cevizlerden kendi ihtiyacımız kadarını ayırıyoruz, kalanını satıyoruz. Fiyatlarımız cevizin kalitesine göre değişiyor. Ortalama 30-35 TL civarında. Bu sene yaklaşık 200 kilo ceviz elde ettik” dedi.
İşte ceviz toplamanın incelikleri
Ceviz ağacını silkelerken kayıp düşmemek için kaymaz tabanlı uygun spor ayakkabı veya kara lastik giymek gerektiğine değinen Bayrak, “Bunun dışında, ağacın ıslak olmaması önemli. Özellikle bizim bölgemizde sabahtan öğleye kadar cevizlerimiz nemli olduğu için en erken sabah 11’e kadar ağaca çıkılmamasını öneriyoruz. 11’den sonra güneşli bir günde silkelenmesi ve kullandığımız çubuğun da hafif olması gerekir. Cevizleri güneşli bir günde boş olan yerlere çadırın üstüne sererek kurutuyoruz” diyerek hasadı anlattı.
