SGK İl Müdürü Eyyüp İslamoğlu ve Sosyal Güvenlik Denetmeni Onur Çak, ziyaretlerde işveren ve sigortalılara sosyal güvenliğin önemi, kayıt dışı istihdamın dezavantajları, sosyal güvenlik kapsamındaki hak ve yükümlülükler ile uygulanan istihdam teşvikleri ve 6736 Sayılı Kanun kapsamındaki yapılandırma hakkında bilgi veriyor.
Sosyal güvenliğin bireylerin tüm yaşamları boyunca karşılaşabilecekleri mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik risklere karşı güvence sağlayarak koruyan politika ve sistemler bütünü olduğunu belirten İslamoğlu, devlet tarafından idare edilen sosyal güvenlik sisteminin vatandaşlara hayatları boyunca sağlık hizmeti vermeyi ve asgari bir gelir düzeyi sağlamayı ve kişilerin yaşlılık, hastalık, malullük, işsizlik, iş kazaları gibi çeşitli nedenlerle çalışamadıkları dönemlerde onları korumayı ve bu risklerden doğan zararları gidermeyi amaçlayan sistem olduğunu hatırlattı.
Sosyal güvenliğin anayasal bir hak olduğunu, çalışanların kanunen bu hakkın yerine getirilip getirilmediğini işverenden isteme hakkına ve yerine getirilmediği takdirde de yasal yollara başvurma hakkına sahip olduğunu ifade eden İslamoğlu, “İşverenler açısından da; gerek kendisini gerek yanında çalıştırdığı kişileri sosyal güvenlik kurumuna bildirmek zorundadır. Sosyal güvenliğin bu derece önemli ve öncelikli olmasına rağmen, maalesef vatandaşlarımızın bir kısmının sosyal güvencesi bulunmamaktadır. Bazı vatandaşların bu şekilde sosyal güvenlik şemsiyesi koruması dışında kalmaktadır. İşveren açısından haksız rekabet çalışanlar açısından hakkının gasp edilmesine neden olan kayıt dışılık, sürdürülebilir ekonomiyi ve sosyal güvenliği de sekteye uğratmaktadır” dedi.
İslamoğlu’nun açıklaması şöyle:
Kayıt dışı istihdam; çalışan kişilerin çalışma günlerinin ve kazançlarının Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi veya eksik bildirilmesi kayıt dışı istihdam olarak adlandırılabilir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir.
Kayıt dışı istihdamın toplumun sosyal ve ekonomik değerleri üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunmakta, hem çalışanlar hem işverenler hem de devlet açısından istenmeyen sonuçlara yol açmaktadır.
Sigortasız çalışan kişiler, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kapsamında sağlanan birçok yardımdan yararlanamamakta; emeklilik, malullük aylığı, iş göremezlik ödenek ve gelirleri, işsizlik ödeneği, kıdem ve ihbar tazminatları gibi çalışanlara sağlanan bir çok yasal haktan mahrum kalmaktadırlar. Ayrıca bu şekilde çalışanların sadece kendileri değil, aile bireyleri de ölüm aylığı, iş göremezlik geliri gibi haklardan yararlanamayarak mağdur olmaktadırlar.
İşverenler açısından baktığımızda ise kayıt dışı istihdam; büyük ölçüde haksız rekabete neden olmakta ve ekonomik işleyişi olumsuz etkilemektedir. Ayrıca kayıt dışı istihdama başvuran işletmelerin yapılan denetimler ve tespitler sonucu yüksek tutarlarda idari para cezasıyla karşılaşma veya işyerlerinin kapanması riski mevcuttur. Örneğin sadece 1 işçiyi 1 ay süreyle sigortasız çalıştırdığı tespit edilen işverenin ödeyeceği idari para cezası ve prim miktarı yaklaşık 7.250 TL’dir. Yapılan tespitte işçinin sigortasız çalıştırıldığı süre 6 ay ise bu tutar yaklaşık 26.750 TL, 1 yıl ise yaklaşık 50.000 TL olmaktadır. (2016 yılı için). Ayrıca bu işyerleri 1 yıl boyunca herhangi bir teşvikten de yararlanamamaktadır.
Kayıt dışı istihdamın kamu yönetimi yani devlet açısından da oldukça olumsuz etkileri söz konusudur. Önemli ölçüde prim ve vergi kaybına neden olmakta, çalışan-emekli dengesini bozarak sosyal güvenliğin sürdürülebilirliğini tehdit etmekte, gelir dağılımı ve kaynak dağılımında etkinliğin bozulmasına neden olmaktadır.
