Gümüşhane’nin Dumanlı köyü sınırlarında yer alan ve 17. yüzyılda Rumlar tarafından kurulduğu bilinen Santa Harabeleri arkeolojik ve doğal sit alanı olmasının yanında kesin korunacak hassas alan olarak ilan edilmişti.
Toplam 7 mahalleden oluşan ve her bir mahallesinde dönemin özelliklerini yansıtan tek ve iki katlı taş binalar ile çok sayıda kilise ve çeşmenin bulunduğu Santa Harabeleri derin bir vadinin içerisinde “Gökyüzüne yakın saklı kent” olarak da biliniyor.
Demir ve kurşun madenlerinin işlendiği, yaşayanların taş ustalığı, duvarcılık ve inşaat işçiliğinde ustalaştığı Santa’da 7 mahallede 1923 yılı verilerine göre 5 bine yakın insan yaşarken, o dönemdeki toplam bin 123 haneden 157’si, 16 kilise ve şapelden 9’u, 7 okuldan 2’si ve 7 çeşmeden 5’i günümüze ulaştı.
Tarihi eserler yönünden oldukça zengin olan, bazı mahallelerinde kiremit fabrikası ve kireç ocaklarının da bulunduğu Santa, Yanbolu deresinin doğduğu üç ayrı yamaçta denizden 684 metre yükseklikte yer alıyor.
İki sıradağın oluşturduğu dar ve derin bir vadi içinde yer alan Santa, kaybolmaya yüz tutmuş önemli bir değer olarak biliniyor.
Trabzon’dan bölgeye bisikletle gelen bisiklet sporcusu Ekincan Erol, “Bisiklet sporuyla uğraşıyorum. Hafta sonları sürüşe çıkıyorum bir grubum var. Bu hafta sonu buraya çıkmayı tercih ettim. Doğasıyla, manzarasıyla çok güzel bir yer. Çok güzel bir duygu el değmemiş bir yer ama biraz bakıma ihtiyacı olduğunu düşünüyorum. Parkur zorluydu, son 5-6 kilometresi dağ bisikletine uygundu. Sonlara doğru asfalt dökülmüş gibi hissettim. Trabzon Havalimanından çıkıp 66 kilometre geldim, yaklaşık 3,5 saat sürdü. Geçen sene araçla gelmiştim, şimdi ilk defa bisikletle geliyorum. Sahilden buraya kadar dere kenarından geldim, sesleri ve görüntüsü çok hoştu. Ayrıca bir sürü köprü var. Köprü ve manzarası çok güzel, fotoğraf çekmek için çok uygun. Son 15-20 kilometrelik parkuru doğanın içerisinde geliyorsunuz. İnternette anlatıldığı gibi, görmek gerekiyor” dedi.
Santa sakinlerinden Hüseyin Demirci, “Burası Santa ve ben 80 senedir buradayım. Burası o kadar güzel, özel bir yer ki. Her tarafı yeşil. Hayvancılık yapmak için de güzel bir yer. 100 senedir bizler duruyoruz burada. Yaşamımız çok güzel Allah’a şükür. Bundan daha güzel yer olur mu? Yalan dünyanın cenneti burası. Adam gelip buranın özelliğine bayılıyor. Bu kadar güzel yer olur mu diyor. Burası kent, öbür mahallelerin hepsi buraya bağlı 7 mahalle” diye konuştu.
“Santa, herkesin gelip görüp gezmesi gereken bir yer”
Fotoğraf sanatçısı Faysal Kanber de “Hafta sonlarında boş vakitlerimde buraya geliyorum, geziyorum. Fotoğraf çekmeyi çok seviyorum. Bu anlamda da Karadeniz çok güzel bir yer. Gezilecek görülecek çok yeri var. Santa’da bunlardan bir tanesi. Herkesin gelip görüp gezmesi gereken bir yer. Maalesef biraz sahipsiz ve bakımsız bir yer. Özellikle buradan seslenmek istiyorum, böyle yerlere mutlaka sahip çıkılması gerekiyor. Santa,s doğası, manzarası, dokusu fotoğrafçı ve gezginler için gerçekten aranıp da bulunamayacak bir yer. Herkesin gelmesini tavsiye ediyorum” ifadelerini kullandı.
