Yıllardır Çin devletinin uyguladığı asimilasyon politikalarına maruz kalan Doğu Türkistan Türklerini konu alan ve alanında ilk olma özelliği taşıyan “Doğu Türkistan'da son Osmanlı Hanı Yakup Bey ve Kaşgar Hanlığı” adlı kitap Gümüşhaneli tarihçi-yazar Serhat Doğan’ın kaleminden çıktı.
Ötüken Yayınları tarafından basılan ve 125 sayfadan oluşan eserde Yakup Han öncesi Türkistan’daki umumi durum, Yakub Han’ın hayatı ve siyasi faaliyetleri, büyük devletlerle olan ilişkiler ile Kaşgar Hanlığının siyasi, ekonomik kültürel ve askeri durumunu ele alan 4 ana bölümden oluşuyor.
Öğrencilik yıllarında Doğu Türkistan coğrafyasına duyduğu ilgi nedeniyle bu bölgede uzun zaman araştırmalarda bulunan Tarihçi-Yazar Serhat Doğan tarafından kaleme alınan bütüncül bir hanlık tarihi çalışması olarak dikkat çeken eser, Doğu Türkistan'da Osmanlı izleri arayan ve bugünkü trajediyi anlamaya çalışan öğrenci ive araştırmacılara da yol gösterici olma özelliği taşıyor.
Başta kitapyurdu.com ve otuken.com.tr olmak üzere internetten kitap satışı yapılan sitelerde, ülke genelindeki ve Gümüşhane’de kitap satılan noktalarda satışa sunulan kitapta devrin güçlü devletleri İngiliz, Rus ve Çin'e karşı Yakup Han'ın büyük bağımsızlık mücadelesinin akademik olarak derinlemesine konu edildiği eserde Yakup Han'ın kurduğu son bağımsız Türk hanlığının da iktisadi politik ve kültürel izleri gözler önüne seriliyor.
Kurduğu hanlığı Osmanlı İmparatorluğuna bağlayarak hilafet desteğini de arkasına alan Yakup Han'ın mücadelesinin Doğu Türkistan düzleminde iletildiği eserde, Osmanlı Devleti'nin uzak coğrafya Türklüğü ve Müslümanlığına verdiği önemi tüm gerçekliğiyle ortaya koyuyor.
Yakub Han ismini taşıyan ilk eser
Popüler gündeme ilişkin birçok tartışmanın derinliklilerinin gözlemlenebildiği eserle ilgili açıklamalarda bulunan tarihçi yazar Doğan, “Doğu Türkistan siyasi tarihi içerisinde ele aldığımız Kaşgar hanlığı 19.yüzyılda bölgedeki son bağımsız Türk hanlığı olması sebebiyle önem arz ediyordu. Ne yazık ki bu önemine rağmen akademik çalışmalarda yeteri ilgiyi göremediğini gözlemledim. Konuyla ilgili Türkiye’de muhtelif çalışmalar olmakla birlikte bu dönemle ilgili yazılar genellikle mevcut bir kitabın içerisinde bölüm olarak ya da bağımsız makaleler olarak ele alınıyordu. Yani Kaşgar hanlığı ve Yakub Bey ile ilgili elinize alıp okuyacağınız müstakil bir eser mevcut değildi. Bu sebeple bu dağınıklığı gidermek ve eksik kalan yerleri tamamlamak adına bu çalışmayı yaptım. Yukarıda bahsettiğim gibi ülkemizde muhtelif çalışmalar olsa da Yakub Han ismiyle yayınlanan ilk eser çalışmamız olmuştur. Ayrıca 1878’de Demetrius Charles Boulger’in, The Life Of Yakoob Beg isimli eserinde sonra Yakub Bey’in isminin geçtiği sayılı eserden biri durumundadır. Doğu Türkistan Tarihinin önemli isimlerinden biri olan Yakub Bey’in ismini bu şekilde herkesin öğrenmesini sağlayacağız” dedi.
Osmanlı Devleti’nin en uç noktası
Osmanlı Devleti’nin Türkistan politikası konusunda çalışmaya eklemeler yaptığını ifade eden Doğan, “Yakub Bey Doğu Türkistan’da kurduğu hanlığı İngiltere, Rusya ve Çin’e karşı muhafaza etmeye çalışırken en büyük desteği de yine Osmanlıdan görmüştü. Maddi anlamda büyük bir destek olmasa da hanlığın Osmanlı devletine bağlanması ve halifenin temsilcisi gibi bir onuma yükselmesi bölge Müslümanları için önemli bir başlangıçtır. 19.yy da Rusya’nın egemenliğinde yaşayan Batı Türkistan hanlıklarının da bağımsızlık uyanışında önemli ve etkili bir pozisyon üstlenmiştir” ifadelerini kullandı.
