KENTTE YAŞAM
Bugün aramızda yaşadığımız kentin yakın sayılabilecek geçmişini bilip hatırlayanlar var. Az sayıda araştırmacı da yaşadığımız kentin geçmişi ile ilgili bilgi -belge toplayıp derliyor. Kentin yakın geçmişi üzerine bilgi sahibi olanlarla bu alanda çalışma yapanları dinlediğinizde; konuşmalarının odak noktasını insanın oluşturduğunu göreceksiniz. Size geçmişte tanıdıkları veya büyüklerinden duydukları kişilerin ilginç yaşam öykülerini ve anekdotlarını anlatacaklar. Konuşmaların, genelde insan ölçeği ile belirlenmiş olduğunu hayretle göreceksiniz. Bugünün şehrine baktığımızda ise bir ölçek ve anlayış değişikliği gözlüyoruz. Artık caddeler, binalar, köprüler, heykeller her ne varsa kent mobilyası adına şehirde, tümü insan ölçeğini aşmış gibi görünüyor. Kentte insan yapısı olan dev mekânlar, insanın kendisinden daha önemli hale geldi. Şehirden insan gitti, betonarme binalar,gökdelenler,fabrikalar geldi. Şehirden insan gitti, aynılaşmış insan kütleleri geldi. Şehirden insan gitti birbirinden habersiz yürüyen insan yığınları geldi. Şehirden insan gitti, her şey benim olsun diyenler geldi. Şehirden insan gitti, her şeyden soyutlanmış insanlar geldi. Şehirden insan gitti, asık suratlı insanlar geldi. Şehirden insan gitti, selam verdiğiniz de bile deli olduğunuzu düşünen insanlar geldi. Şehirden insan gitti, hayata tutsak insanlar geldi. Şehirden insan gitti, kalabalık içinde yalnız insanlar geldi. Şehirden insan gitti, toplumdan izole olmuş insanlar geldi. Şehirden insan gitti, şehri sanal tüketiciler işgal etti.
Eski zamanın nişan töreninin, evlenme veya sünnet düğününün özelliği, insanların mutluluğu idi. Kentte faaliyetler insanın duyguları üzerine kurgulanmıştı. Kentin mutluluğundan söz ederken, o kentte yaşayan insanların mutluluğundan söz ediyorduk. Hâlbuki bugünkü kentin mutluluğu, bir sahiplik / mülkiyet ilişkisi olarak anlaşılıyor. Tüketim algısı, mutluluk algısı ile eş tutuluyor. Büyük alışveriş merkezleri yapmak veya kenti basit ve kopya olmaktan başka hiçbir özelliği olmayan ama devasa yapı ve mobilyalarla donatmak, kentli insanı mutlu etmek olarak anlaşılıyor. Günlük yaşamında yiyip içerek ya da herhangi bir marka saç şampuanını, elbiseyi, arabayı kullanarak mutlu olacağı kafasına kazınan kentli yurttaşın, bir beton ve plastik ucubesi haline dönüştürülmüş kentte mutlu yaşamı yakalayacağı varsayılıyor. İşin daha kötüsü; bu yanılsamaya ikna ve razı olmayanlar, şehrin haylaz çocukları muamelesi görüyor. Bir kenti oluşturan üreticiler ve tüketiciler var. Kentli yurttaşlar ile kurum ve kuruluşlar, var oldukları kentte yeniden üreterek ve üretilmişi tüketerek kent yaşamını her an yeniden kurguluyorlar. Bu süreçte caddeler, binalar ve beton – plastik yığını olan her şey, insan yaşamının sadece nesnelerini oluşturuyor. İnsanın kendisi, ne kadar sistemin dışına itilmeye çalışılsa da, gerçek anlamda şehrin öznesi olmaya devam ediyor. Bu nedenle ister sade bir yurttaş ister önemli bir kent yöneticisi olalım; bilmeliyiz ki, kent, insan odaklı olmaya devam etmelidir. Kentin mutluluğu, kentli insanın mutluluğudur. Bir kentin ilişkiler sistemi, o şehrin yurttaşına öncelikle temiz hava ile sağlıklı su ile gıda sağlayabilmelidir. Bunlar bir kent için olmazsa olmaz koşullardır. Burada bir noktayı şiddetle vurgulamak gerekir. Yukarıda saydığımız kentsel ihtiyaçlar ile aşağıda özetleyeceğimiz diğerleri, sadece yaşamın bir zaman kesitine ait özellikler değildir. Kent, bir canlı organizmayı andırdığından; bu ihtiyaçları şehrin geleceğe akan yaşamı boyunda sağlayabilmelidir. Bu nedenle bir kentin vizyona sahip olması ve kısa – orta – uzun vadede gelişim planları olması önemlidir. Örneğin şehrin içme ve kullanma suyu konusunu ele alırken, bunun uzun vadeli olarak sağlıkla çözülmesi gereken bir plan unsuru olarak anlamak zorundayız.
Kentin mutluluğu, o kentte çalışabilir insanların iş sahibi olmaları demektir. Kentin mutluluğu, o kentteki kişi ve kuruluşlar arasında kabul edilebilir bir gelir adaletinin var olması demektir. Bir kentin mutluluğu, o kentte yaşayan yurttaşların belli saatlerde ya da belli yörelerde herhangi bir engel olmadan sokağa çıkıp içeride veya dışarıda yaşamlarını güven içinde sürdürebilmeleri demektir. Bu saydıklarımız, ihtiyaçlar piramidinin üst basamaklarına kadar sürdürebiliriz. Ama beklentimizi çok büyük tutmak yerine; öncelikle bir kentte yaşamanın mutluluğunun, o kenti beton ve plastikten oluşan taklit yapaylık ile doldurarak sağlanamayacağının anlaşılması gereğini ifade etmek istiyoruz. Kentte insan, o yerleşimin binalarından ve sokak mobilyalarından daha değerlidir. Kent, canlı yaşamıyla canlıdır.
