Gümüşhane denilince akla ilk gelen, DUT PEKMEZİ, PESTİLİ ve KÖMESİ (cevizli sucuğu) oluyor. İlimizin bu güzel lezzetleri ile hatırlanması ne kadar güzel. Özellikle son yıllarda Gümüşhane’de sektör haline gelen bu besleyici enerji kaynakları cezbedici tadının yanı sıra aynı zamanda sağlıklı birer tatlı seçeneği olmasıyla dikkat çekiyor.
Dut ağacı çok kanaatkar bir ağaç olup, ilimiz topraklarında da en güzel meyvelerini verir. Meyveleri hem yaş olarak, hem de kurutulmuş olarak tüketilebilir. B1, B2, C vitamini ve kalsiyum, demir yönünden zengin olan dutun en çok kullanılan türlerinden beyaz dut, idrar söktürücü ve ateş düşürücü etkiye sahipken, karadut şurubu gargara olarak ağız ve boğaz hastalıklarına, bilhassa bebeklerde küçük pamukçuklara uygulanması çok faydalıdır. Büyüklerimizin yöresel ilaç olarak karadut şırasından pekmez yaparak, kendileri ve komşularına ilaç olarak lazım olur düşüncesiyle bir köşede sakladıklarını büyüklerimizden bilirim.
Dut Pekmezi, dut meyvesinin sularının (şıralarının) kaynatılarak yoğunlaştırılmasıyla elde edilir. ¬¬¬Pekmez; kalsiyum, demir, fosfor, potasyum, sodyum, magnezyum ve bakır mineralleri bakımından zengin, vücudumuz için iyi bir enerji kaynağıdır. Pekmezdeki karbonhidratlar sindirimi gerektirmeyen glikoz ve früktozdur. Pekmez yendikten sonra bu şekerler hemen kana geçtiğinden acil enerji gereksinmesi için iyi bir besindir. 100 gram pekmez ortalama 293 kalorilik enerji sağlar. İki yemek kaşığı (20 gr) pekmezde iyi kullanılabilen 2 mg kadar demir 80 mg kadar da kalsiyum vardır. Ayrıca; pekmezde az miktarda B grubu vitaminlerinden B1, B2 ve niasin de bulunur. Besinlerden vücutta enerji oluşabilmesi için, kanın alyuvarlarının yeterli düzeyde olması gereklidir. Alyuvarların yapımı için de demir gerekir. Demir yetersiz olunca kansızlık olur. Kan yapıcı demir bakımından zengin olan pekmez, bu bakımdan önemli bir besindir. Her gün 1-2 yemek kaşığı pekmez tüketmek demir takviyesi açısından güzel bir alternatiftir. Kahvaltı sofralarında reçelden ziyade pekmez tüketilmesi çok daha faydalı olur.
Pekmez aynı zamanda kalsiyum açısından da yardımcı bir besindir. Diğer yandan, kalsiyumla birlikte kemiklerin yapısında bulunan, kemik ve dişlere sertlik veren fosfor da içerir. Pekmez, kemik ve dişlerin yapımı ve gelişimi için gerekli ayrıca kan pıhtılaşmasında önemli rolü olan kalsiyum kaynaklarındandır. Antioksidan maddeler ve menopoz döneminde tedaviye destek olabilen fitoöstrojenler de içerir. Pekmez tahinle karıştırıldığı zaman besin değeri yüksek, hoşa gider bir lezzet haline gelir. 2 yemek kaşığı pekmez, 1.5 yemek kaşığı tahinle karıştırılıp yendiği zaman 220 kalori civarında enerji, 4.5 gram civarında protein, 127 mg civarında kalsiyum, 3 mg civarında demir sağlar. Pekmez her yaşta ve her dönemde her zaman tüketilmelidir. Özellikle büyüme çağındaki çocuk ve gençler için, gebe ve emzikli anneler, zayıf ve iştahsız bireyler ve sporcular için iyi bir enerji ve besin öğesi kaynağıdır.
Pestil ve köme; dut şırası, süt, bal, un, ceviz veya fındıktan oluşan, protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineral maddelerini önemli ölçüde içeren lezzetli ve sağlıklı tatlı çeşitlerindendir. Özellikle A ve B vitaminleri ve demir yönünden zengin geleneksel gıdalarımızdandır. İçerisine giren yağlı tohumlar (ceviz, fındık, fıstık) nedeniyle B grubu vitaminleri, mineraller, yağ (doymamış yağ asitleri) ve proteince zengindirler. Ceviz, fındık gibi yağlı tohumlar yağ içerikleri yüksek olmalarına rağmen kolesterol içermezler. Fındık omega-9 yağ asitlerinden zengin olup, ceviz omega-3 ve omega-6 yağ asitlerinden zengindir. Ceviz ve fındık gibi yağlı tohumlar içerdiği yağ asitleri, vitamin ve minerallerle kalp hastalıkları ve kanser riskini azaltır, sinir sistemine faydalıdır ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Pestil ve köme tüketerek lezzetiyle hem ağzınızı tatlandırır hem de içerdiği demir ile günlük demir ihtiyacınızın bir kısmını karşılayabilir, kalsiyum ile kemiklerinizi güçlendirebilirsiniz. Ayrıca bu besinler bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde, vücudun su dengesinin korunmasında, hormon, enzim üretiminde de önemli etkilere sahip enerji kaynaklarındandır.
Sonuç olarak, sadece yüksek enerji içeren ve besleyici değeri olmayan hazır ürünler (tatlılar, şekerlemeler, bisküviler vb.) yerine birçok mineral ve vitaminden zengin ve vücudumuz için oldukça faydalı bileşenler içeren memleketimizin yöresel ürünleri pestil ve köme tüketebilir, sevdiklerinize ikram edebilir, özellikle kışla birlikte artan tatlı isteği ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz.
Sağlıkla ve mutlulukla dolu bir hafta geçirmeniz dileğiyle…