‘İYİ VATANDAŞ İYİ İNSAN’ (1)
Tüm ahlak filozoflarının ve semavi dinlerin hedefi; ahlaklı, adil iyi insan iyi vatandaş yetiştirmektir.
Çünkü ahlak ve adalet insanların; birbirlerine ve devlete güvenlerini sağlar.
Bugünlerde eski Milli Eğitim Bakanımız Hasan Ali Yücel’in İYİ VATANDAŞ İYİ İNSAN kitabını okuyorum. Okudukça ufkum açılıyor. İçimi büyük bir sevgi, insanlık ve güzellik kaplıyor.
Onun için bu kitabı herkese seve seve öneriyorum.
Kitap dört bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümde en eski üç ahlakçıyı, Buda ve Budizm’i, Konfuçyüs ve Sokrates’i anlatıyor.
ADAM OLMAK
Kitap, bir halk hikâyesi ile başlıyor. “Oğul, ben sana vezir olamazsın, paşa olamazsın, zengin olamazsın, demedim, adam olamazsın, dedim.” Adam.
Bu demek ki insan önce adam olmayı öğrenmeli ya da ona öğretilmelidir.
Sinoplu Diogenes, elinde fener sokaklarda dolaşıyor. Ne aradığını soranlara:
“- Adam arıyorum, adam!” diyor.
Yücel, kitabında Türkiye’nin 1945’te çok partili sisteme geçişiyle manevi kıymetler ve dini hislerin rahatça gelişme imkânı bulduğunu yazıyor.
Ayrıca Türkiye’nin geleceğini ve mutluluğunu da insanımızın maddi, ekonomik kalkınmanın yanında milli, ahlaki ve manevi değerleriyle de yetiştirilmesini de ekliyor.
Yani, eğitimde maddi ve manevi dengelerin iyi kurulması gerekiyor.
EN ESKİ ÜÇ AHLAKÇI
Kitapta Buda, Konfuçyüs ve Sokrates’in ahlak anlayışı anlatılıyor.
BUDİZM, ilk evrensel inanış sistemidir. 2500 yıl önce Hindistan’da doğdu. Buda’nın ahlak kanunlarında on esas vardır. Bunların ilk beşi Budistler için çok önemlidir. Bunlar:”
- Öldürmemek,
- Çalmamak,
- Fuhuş Yapmamak
- Yalan söylememek
- İçkilerden kaçınmak.”
KONFUÇYÜS de 2500 yıl önce Çin’de yaşadı. Bir ahlak öğretmeni olarak bir insanda hayırseverliği ve adaleti öne çıkartıyor. “Sana yapılmasını istemediğin şeyi sen de başkasına yapma,” diyor.
“Hükümdar, hükümdar; bakan, bakan; baba, baba; oğul, oğul olmalıdır,” diyor. Ve ekliyor: “bir kimse kendini yetiştiremezse, ailesini ıslah edemez.”
“İnsanın hayatı namuslu yollardan geçmeli. Eğri yollardan giderse felakete uğrar. Namuslu kimse, ne kendisini, ne de başkasını aldatır.”
SOKRATES de günümüzdün 25 asır önce Yunanistan’da yaşamış bir ahlak eğitimcisiydi. Ona göre “Ahlak, herkes için uyulması gereken zorunlu genel kurallardır.” Ve “Ahlak dışındaki felsefeyi reddediyor.” İnsan her şeyi bilemez ama önce kendini bilmesi gerektiğini de belirtiyor.
Sokrates’in hayatında ahlak, doğruluk, fazilet, adalet ve devlet çok önemli yer tutuyordu. Onun için etrafındakileri iyi vatandaş, iyi insan yapmaya çabalıyordu. O, her zaman vicdanının sesini dinlerdi.
Ama Atina Mahkemesi, Sokrates’in kanunlara uymadığı ve gençlere ahlaki değerleri paralı öğrettiği için idamına karar verir. Oysa Sokrates, bedava eğitim veren, herkese beğenmeseniz de devletin kanunlarına uyulmasını söylerdi. Sokrates’in Savunması, çok önemli tarihi bir belgedir.
Bu demek ki doğruluğu, dürüstlüğü, adaleti, güzel ahlakı savunmanın ve yaşatmanın her dönemde bir bedeli olmuştur. Olacaktır da.
Bekir Cebeci
(Eğitimci, araştırmacı yazar)
Trabzon, 15 Şubat 2021
E-mail: [email protected]
Kaynakça:
- Hasan Ali Yücel’in İYİ VATANDAŞ İYİ İNSAN kitabı. Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları, 2011. Birinci baskı: 1956.
